Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

Ундош товушлар таснифи. Ундош товушлар ҳам уч жиҳа-
тига кўра тасниф қилинади:
1. Артикул^ция (ҳосил бўлиш) ўрнига кўра.
2. Артиқуляция (ҳосил бўлиш) усулига кўра.
3. Овоз ва шовқиннинг иштирокига кўра.
Артикуляция ўрнига кўра таснифлашда товушнинг қайси
орган иштирокида ёки нутқ аъзосининг қайси қисмида ҳосил
бўлиши назарда тутилади. Артикуляция ўрнига кўра ундош
товушлар қуйидаги турларга бўлинади:
1. Лаб ундошлари — бевосита лаблар иштирокида ҳосил бў-
лувчи товушлар: 
б, ti, м, в, ф.
Шулардан 
б, п, м
 — лаб-лаб ун-
дошлари, 
в, ф
 — лаб-тиш ундошлари саналади.
2. Тил ундошлари — бевосита тил иштирокида ҳосил бўлув-
чи товушлар. Буларга қуйидаш ўн тўққизта ундош киради:
г, д, ж, оқ
(қоришиқ), 
э, й, к, л, н, ц
 (нг), 
р, с, т, х, қ, ч, ш, қ, r.

---

Тилнинг қайси қисми фаол иштирок этишига кўра тил ун-
дошлари ўз навбатида қуйидаги уч турга бўлинади:
1. 
т и л о л д и у н д о ш л а р и :
д , ж , х , з , л , н , р , с , т , ц , ч , ш
;
2
. т и л ў р т а у н д о ш и
—
й;
3. 
ти л о р қ а у н д о ш л а р и :
к, г, п ( н г ) , қ , ғ, х.
4. Б ў ғ и з у н д о ш и
— 
ҳ.
Артикуляция усулига кўра таснифда нутқ аъзолари ҳосил
қилган тўсиқдан ҳаво оқимининг портлаб ёки сирғалиб ўтиши
назарда тутилади. Бу жиҳатдан ундош товушлар қуйидаги уч
турга бўлинади:
1. П о р т л о в ч и у н д о ш л а р: