Pedagogika kafedrasi

3. Islomda qaysi fazilat insonning ruhiy tayanchi deb hisoblanadi? 
A) Sabr. 
B) Ilmli bo’lish. 
S Qanoat. 
D) Aqlli bo’lish. 
4. ”Al-Jome as-sahih” kimning asari? 
A) Imom al-Buxoriy. 
B) Ahmad Yassaviy 
S) Ahmad Yugnakiy 
D) Yusuf Xos Hojib. 
 
28-Mavzu: Milliy musiqa, qo‘shiqchilik va milliy teatrlar xalq 
pedagogikasining tarbiya vositasi sifatida
 
Reja 
1. Og’zakichilik-etnopedagogika manbalarining yaratilish tarzidmi 
sifatida. 
2. Mavsumiy marosim qo‘shiqlari. 
3. Qo‘shiqlarning tarbiyaviy axamiyati. 
 
Etnopedagogika geneseologik, tarixiy, mantiqiy tuzilishi nuqtai-nazaridan 
o’ziga xos xususiyatlarga ega. Bu xususiyatlar quyidagilarda ko’zga tashlanadi: 
Etnopedagogika manbalari jamoaviy ijod mahsuli bo’lib, ularning vujudga 
kelgan vaqti ham, muallifi ham noma‘lum. 
Og’zakichilik-etnopedagogika manbalarining yaratilish tarzidir; U hali yozuv 
vujudga 
kelmasidanoq 
ajdodlarimiz 
turmushi, 
dunyoqarashi, 
pedagogik 
qarashlarining ifodasi sifatida vujudga kelgan. 

---

253 
Vorisiylik-etnopedagogika manbalari bulmish folklor asarlariga xos xususiyat 
bo’lib, ular zamirida pedagogik fikrlar xalqning xotira manbaidan og’izdan-
og’izga, avloddan-avlodga o’tib kelgan. 
Ko’pvariantlilik-ma‘lum bir etnopedagogik asarning yonma-yon yashay 
oladigan, bir-birini mantiqan inkor qilmaydigan, ammo o’zaro farqlanuvchi 
nusxalarida o’z ifodasini topadigan xususiyatdir. Masalan, “Alpomish” 
dostonining xalq orasida 30 dan ortiq variantlari yashab kelmoqda: 
An‘anaviylik-etnopedagogika 
manbalarining 
avloddan-avlodga 
o’tish 
jarayonida o’zining dastlabki shakli va qahramonlarini saqlab qolganligida ko’zga 
tashlanadi. 
MDH mamlakatlarida xalq pedagogikasi muammolari Rusiyalik G.S. 
Vinogradov, gruziyalik A.F. Xintibidze, chuvashistonlik G.N. Volkov, tataristonlik 
Ya.I. Xanbikov, ozarbayjonlik A.SH. Hoshimov, tojikistonlik Sh.A. Mirzaev, 
turkmanistonlik K.Pirliev va boshqalar tomonidan tadqiq etilgan. O’zbekistonda 
xalq pedagogikasining ba‘zi muammolari Z.Mirtursunov, B.Qodirov, I.Ashirboev, 
G.Ubaydullaev, M.SHerboev va boshqalar tomonidan tadqiq etilgan. 
“Etnopedagogika” atamasini ilk bor chuvashistonlik G.N.Volkov pedagogik 
adabiyotlarga kiritdi va uni alohida fan sifatida ta‘riflab berdi. (Volkov G.N. va 
boshqalar. Etnopedagogika. Toshkent, “FAN”, 2000 s.6.). 
Xalq pedagogikasi manbalari va ulardagi pedagogik fikrlar xilma-xilligi, 
rang-barangligi ham kishi diqqatini o’ziga tortadi. Avvalo, xalq pedagogik 
madaniyatining tarkibiy qismi sifatida etnopedagogika manbalarida pedagogika 
nazariyasi muammolari emas, balki pedagogik amaliyotiga doir fikrlar ko’proq o’z 
aksini topgan. Shuningdek, etnopedagogika manbalarida shaxs shakllanishiga 
ta‘sir etuvchi omillar, xalq muhim deb hisoblagan tarbiya yo’nalishlari haqidagi 
tasavvurlar, yoshlar tarbiyasida foydalanish mumkin bo’lgan ilg’or tarbiya 
an‘analaridan foydalanish yo’llari ko’rsatib beriladi. 
Xalq pedagogiksida faqatgina tarbiya jarayoni emas, balki ta‘lim jarayoniga 
dahldor fikrlar ham olg’a surilgan. Shunday bo’lishi tabiiy ham. Chunki, yosh 
avlodga hamisha xalqning o’zi tarbiya bilan birga ta‘lim ham berib kelgan, ularga 
kasb-kor, amaliy san‘at malakalari, sport o‘yinlarini o’rgatib kelgan. Demak, 
etnopedagogikada ta‘lim va tarbiya yaxlit pedagogik jarayonning komponentlari 
sifatida qaraladi. 
Insonga sog’liq, to’kin-sochinlik tila sh, uning hayotidagi biror muhim sanani 
nishonlash maqsadida o’tkaziladigan, an‘anaga aylanib qolgan harakatlar marosim 
deyiladi. Marosimlarning mavsumiy va oilaviy-maishiy marosim turlari mavjud. 
Mavsumiy marosimlar bahorgi, yozgi, kuzgi, qishki marosimlar kiradi. Ular 
ham turlarga bo’linadi. Jumladan, bahorgi mavsumiy marosimlarga: loy tutish, 
shox moylar (dalaga qo’sh chiqarish), navro’z, yomg’ir chaqirish, “Sust xotin” 
(“Avesto” da madh etilgan) marosimlari kirgan. Chunonchi: