Pedagogika kafedrasi

“Egri mo’ridan tutun egri chiqadi”. 
Tarbiya jarayonida ijobiy axloqiy sifatlarni shakllantirishda hamkorlik 
pedagogikasidan foydalanish, bola shaxsini hurmat qilishi zarurligi ta‘kidlanadi. 
Xalq ham hamisha: “Bolani kim erkalatsa, u o’shanga yaqin keladi,-” deydi. 
Xalq pedagogikasida ijobiy axloqiy sifatlarni shakllantirishda katta yoshli 
bolalardan foydalanish taklif etiladi. Amaliy hayotda ham oiladagi kichik yoshli 
bolalar katta yoshli akasi yoki opalaridan ko’proq tarbiya oladilar. Katta bolalar 
o’z ukalariga g’amxo’r bo’ladilar. Ular ukalariga tarbiya bera turib, o’zlarini 
kattalardek his qiladilar. Ularga mehnat qilish, axloqiy madaniyat ko’nikmalarini 
singdiradilar. Shuning uchun bosh farzand tarbiyasiga ko’proq, e‘tibor berilsa, 
kichiklarini tarbiyalash oson kechishi ta‘kidlanadi: “Kattasini tarbiya qil, 
kichigining o’zi o’rganadi” deyiladi. 
Bolani yutuqlari uchun ortiqcha maqtash uni o’zbilarmonlikka olib kelishi 
ta‘kidlanadi: “O’zini maqtagan axmoq, bolasini maqtagan undan ham axmoq”. 
Bolalikda paydo bo’lgan salbiy axloqiy sifatlarni tuzatish mumkinligi va bu 
uncha qiyin kechmasligi ta‘kidlanadi. Shuningdek, yomon xislatlar to’g’ma emas, 
balki o’zlashtirilgan sifatlar, noto’g’ri tarbiya oqibati ekanligi ta‘kidlanadi. 
Boladagi salbiy sifatlar oiladagi yoki atrof-muhitdagi salbiy omillar tufayli 
paydo bo’lgan bo’lsa, yomon odatni vujudga keltirgan manbalardan bolani 
uzoqlashtirish, manbani bartaraf etish taklif etiladi. Oilada osoyishta muhit 

---

154 
yaratish, yaxshi do’stlar topishga ko’maklashish tavsiya etiladi: “Do’stingning 
kimligini ayt, sening kimligingni aytaman”, “Yaxshi bilan yursang yetarsan 
murodga, Yemon bilan yursang qolarsan uyatga” maqollari fikrimizning dalilidir. 
O’z-o’zini tarbiyalash inson shaxsining shakllanishida katta ahamiyatga 
ega.Xalq bu borada tarbiyalashning o’ziga xos dasturini taklif etib: “Yaxshilarga 
yondosh, yomonlardan uzoqlash”-deb ta‘kidlaydi. “Yetti o’lchab bir kes”, “Avval 
o’yla, keyin so’zla”, “Yaxshilikni yomondan o’rgan” kabi maqollarda mustaqil 
hayotda odamlar yordamida yaxshi sifatlarni egallash, yomon sifatlarni tuzatish 
mumkinligi ta‘kidlanadi. 
Etnopedagogika manbalarida yoshlar o’z-o’zini tarbiyalash va qayta 
tarbiyalash vositasida eng oliy insoniy sifatlar - izzat-hurmat, kamtarlik, odillik, 
halollik, mehnatsevarlik, to’g’riso’zlik singari odatlarini egallashi mumkinligi 
ta‘kidlanadi. 
Bolalarda akliy va ijobiy axloqiy sifatlarning shakllanishida o’yinlarning 
ahamiyati ham katta. O’yin jarayonida bolaning bunday sifatlari rivojlanadi. Bola 
3-5 yoshda predmetlar bilan, 5-7 yoshda esa bolalar va kattalar bilan o’ynashga, 
rollarni bajarishga intiladi. O’yin jarayonida u ota, ona rolini bajarishi, 
qo’g’irchoqni kiyintirish, yuvintirish, uxlatishni o’rganadi, hayvonlar va qushlarga 
taqlid qilib ovoz chiqaradi, Vrach, o’qituvchi, shofyor, sotuvchi obrazlariga kiradi. 
Shuning uchun o’yin ham etnopedagogika manbasi sifatida katta tarbiyaviy kuchga 
ega 
Ertaklarni obrazli qilib so’zlab berish vositasida yaxshi axloqiy sifatlarga 
havas, yomonlariga nisbatan esa nafrat uyg’otiladi.