Pedagogika kafedrasi

“Mirzo Malik 
ush-shuarosi” Mirzo Abdulqodir Bedil
(1664-1721) 
o‘zining “Irfon” asarida 
28
Ўша жойда, 208-бет. 
29
Ўша жойда, 210-бет. 

---

122 
yoshlarni ham ilm-ma’rifatga, adolatga da’vat etadi, hunarni, san’atni, shaxs 
erkinligi, do‘stlik, muhabbat, vafodorlik va adolatni madh etadi. 
Bedil “Qomde va Mudan” dostonida adolatsizlik ustidan adolat, jaholat 
ustidan ilm-ma’rifat tantana qilishini ifodalash bilan, shohlarni, binobarin barcha 
insonlarni adolatli bo‘lishga undadi, zulmning fojiasini ko‘rsatdi: 
Qaerdaki bo‘lsa zolim badkirdor, 
 Bir kuni u yengilib, so‘ng bo‘lar xor
30
. 
Bedil insonlarni rahm-shafqatli bo‘lishga da’vat etar ekan, g‘aribu ojizlarga 
yordam berish, bu – iqbolli bo‘lish, qora kunlarni bartaraf etish ekanligini aytib, 
shunday deydi: 
G‘ariblarga kimki ko‘rsatsa yordam,
Qora kundan qutulg‘usi u har dam.
Qaerdaki bo‘lsa iqbol qo‘rg‘oni,
Ojizlarga yordam uning narvoni.
31
 
Mutafakkir har bir ish – harakatda sabrli, tashvishli kunlarda chidamli 
bo‘lishni maslahat beradi. U sabr, taskin yo‘li, kishini murod maqsadiga erishtirish 
yo‘li ekanligini uqtiradi, har bir ishda shoshmaslikni, sabrli bo‘lishni maslahat 
beradi. Bedil Mudan tilidan shunday deydi: 
Sabr bilan har kim dilga bersa qo‘l, 
 Sevinch oynasin ko‘rgay albat ul...
Sabri bilan kishi maqsadga yetar,
Chunki u sabr tashvishlardan or etar.
Sabr joyida hovliqishga yo‘l bo‘lmas.
U - 
visoldir, u har kimga qo‘l kelmas.
Sabr yo‘lini taskin yo‘li degaylar,
Murod maqsadga u bilan yetgaylar!
32
Bedil mardlikni yuqori baholab, mardlik, jasorat kishiga baxt, iqbol, orzularga 
erishtiruvchi omil ekanligini ta’kidlab insonlarni, ko‘proq yoshlarni mardlik 
fazilatini egallashga da’vat etadi: 
Mardlar chindan bel bog‘lasa har mahal,
Baxti kulib, topgay orzusi amal.
Qat’iy bo‘lsa mardning ahdu jur’ati,
Ko‘kni yerga tutashtirar g‘ayrati,
33
 – 
deydi shoir. 
Bedil «Irfon» asarida insoniyatni ulug‘laydi, ularni yaxshilikka, yomonlikni 
bartaraf etishga da’vat etadi, uningcha, irqiy, milliy, diniy e’tiqodlaridan qat’i 
nazar, hamma inson hurmatga loyiq, ehtiromga sazovor mehribonlikka muhtojdir. 
Ayni vaqtda inson o‘z vatanining sodiq farzandi, o‘z elining g‘amxo‘ri bo‘lmog‘i 
kerak. 
Bedil ijtimoiy hayotdagi, insonlar o‘rtasidagi salbiy hollarni dangasalik, 
makr-hiyla, xiyonat, qalloblik, ig‘vogarlik, yolg‘onchilik, ochko‘zlik, xasislik, 
30
Бедил. Комде ва Мудан. –Т.: 1960, 44-бет. 
31
Ўша жойда, 44-бет. 
32
Ўша жойда, 28-бет, 
33
Ўша жойда, 93-бет. 

---

123 
kibru havoni qoraladi. U yoshlar-ni mehnatsevarlikka undadi, kamtarlikda kamol 
topishni, yaxshi-lar bilan do‘stlashib, yomonlardan yiroq bo‘lishni maslahat beradi. 
Bedil, ko‘ngli ochiq va saxiy kishilar oynadek yorug‘, nurafshon bo‘lsalar, 
makr-hiylali, ko‘ngli qoralar qorong‘u, zulmatsimon ekanligini uqtiradi: 
Agar tabiati kasero moili nifoq dar’yobi,
Ba yaqin shinosi, ki suhbati, akobir darnayofti.
34