«pedagogika» kafedrasi fani bo’yicha O’quv-uslubiy majmua tuzuvchilar

Sinf-dars tizimi. Komenskiy o’qituvchi butun sinf bilan jamoa bo’lib ish olib borishini, ya’ni o’qitishni olib borishni tavsiya etdi. Dars vaqtida utgan darsni qaytarish, yangi mavzuni tushuntirish, mustahkamlash, uyga vazifa berish kerakligini ko’rsatadi. Darsni rejalashtirish va olib borish to’g’risida ko’rsatmalar berdi.

Axloqiy tarbiya. Intizom. U qo’yidagilarni axloqiy tarbiya vositalari deb biladi a) ota-ona, o’qituvchi, o’rtoqlarning namunasi, B) bolalarga yo’l-yo’riq ko’rsatish, ular bilan suhbat o’tkazish, V) bolalarni yaxshi xulqqa o’rgatishda mashqlar o’tkazish, yalqovlik, o’ylamay ish qilishga, intizomsizlikka qarshi kurashish.

Komenskiy intizomning katta ahamiyati borligini ko’rsatib «Intizomsiz maktab suvsiz tegirmondir» degan chex maqolini keltiradi. O’rta asr maktablarida kaltak vositasi bilan o’rnatiladigan intizomga u qarshi chiqadi. Kaltak, xipchin-qullik qurolidir, deydi. Bolalarga insoniy muomalada b6lishini aytdi. Intizom a) xayrixohligi, b) o’qituvchining bolaga bo’lgan to’g’ri munosabati, v) bolani ko’pchilik oldida o’rtoqlari ichida oqilona maqtash yoki qoralash intizomlilikka olib keladi.

O’qituvchining roli va unga quyiladigan talablar. Komenskiy o’z davridagi iste’dodsiz, ma’lumotsiz o’qituvchilarni qattiq tanqid etdi. O’qituvchilikni «yer yuzidagi har qanday kasbdan kura yuqoriroq turadigan juda faxrli kasb» deb hisobladi.

Shunday qilib, ajoyib slavyan pedagogi Komenskiy butun dunyoda pedagogika ilmiga asos solib maktab taraqqiyotiga katta ta’sir ko’rsatdi. Uni ko’p G’arbiy mamlakatlari maktab ishimni yaxshilash maqsadida taklif etdilar. Uning darsliklari ko’p tillarga, jumladan rus tiliga tarjima etildi. 300 yildan ortiq davomida uning yozgan asarlari boshlang’ich ta’lim uchun darslik sifatida xizmat qildi. Komenskiyning ko’rsatmalari hozirgacha ahamiyatini yo’qotgani yo’q.