Pedagogika, innovatsiya, integratsiya



Download 7,45 Mb.
Pdf ko'rish
bet288/320
Sana30.12.2021
Hajmi7,45 Mb.
#90075
1   ...   284   285   286   287   288   289   290   291   ...   320
Bog'liq
Boshlang`ich ta`limda pedagogika innovatsiya integratsiya o`quv qollanma

a n iq la b   o lis h .
2.  Predm etlararo  y o ‘nalishlarni  bir-biriga  m uvofiqlashtirishda  asosiy- 
larini  aniqlash  yordam ida  o ‘quv-ta’lim  jarayoni  m azm unining  qulay 
variantini tanlash,  ratsional  m azm un tuzilishini  qurish.
3.  Q o ‘yilgan  m asalalarni  o ‘z  vaqtida  m uvaffaqiyatli  bajarish  imkonini 
beruvchi  o ‘quv-tarbiya jarayoni,  uslub va shakllarini tanlash.
4.  Yaxshi  tayyorlangan,  b o ‘sh  o ‘zlashtirilgan  va  boshqa  ham m a  ta ’lim 
oluvchilarga differensial va  individual yondashishni  am alga oshirish.
5.  0 ‘quv-tarbiya  faoliyatida  boshqarish  va  o ‘zini  boshqarishning 
ratsional  birga olib borilishi,  uning borishini tezkor to ‘g ‘rilash va tuzatish.
6.  0 ‘quv-tarbiya  jarayoni  natijalari  va  ularga  sarflangan  harakatlar 
nisbati tahlil  qilinadi.
A gar o ‘quv-tarbiya jarayonini qulaylashtirish b o ‘yicha asosiy pedagogik 
harakatlarni  qisqacha yakun qilib olsak, unda quyidagilarga ega b o ‘lamiz:
■ m asalalarni aniqlash va um um lashtirish;
•  generalizatsiya;
233


•  predm etlar v a y o 'nalishlararo  m uvofiqlik;
•  ularni  solishtirib,  baholash  asosida m uqobillarini tanlab olish;
■ gum anizatsiya (insonparvarlashtirish);
•  m uhim   sharoitlar yaratish;
•  boshqarish va o ‘zini o ‘zi  boshqarishni  birgalikda olib borish;
• jaray onni  o 'z  vaqtida tuzatib,  tartibga solib turish;
•  uning natijalarini  belgilangan  ko 'rsatk ich lar b o 'y ich a  baholash;

 yana-da  m urakkab m uam m olarga  o ‘tish;
■ innovatsion jarayonning m untazam ligi va asta-sekinligi.
Har  qanday  vositaning  yangiligi  shaxsiy  kabi  vaqt  tushunchasida  nisbiy 
turadi.  Biror  o'qituvchi  uchun  yangi  bo'lgan  narsa  ikkinchi  o ‘qituvchi  uchun 
yangi  bo  lmaydi.  Yangilik  har  doim  aniq  tarixiy  ifodaga  ega  bo'ladi.  Aniq 
vaqtda  yaratilib,  aniq  tarixiy  bosqichda  masalalarni  yechib,  yangilik  qisqa 
vaqt  ichida  ko'pchilik mulki,  odatiy  ko'pchilik umumiy tajribasi  bo'lib  qolishi 
yoki  eskirib,  keyingi vaqt yanglish,  rivojlanishga to ‘siq  bo'lib qolishi  mumkin. 
Masalan, Y.A.Komenskiyning jam oa bo'lib dars o'tish ta ’lim tizimi.
Xususiy  yangilik  -   nisbatan  yangilik  turlaridan  biri.  X ususiy  yangilik 
m ahsulot  elem entlaridan  biri  kundalik  zam onaviylashtirilishi  tartibida 
yangidan ishni boshlashni anglatadi. Jism q an d a y d irb irjih a td a n  yangilanadi. 
X ususiy  yangiliklar  to 'p lan ib   borishi  uning  to 'la   o 'z g arish g a  olib  kelishi 
m um kin.
Shartli  yangilik  ilgari  b o 'lg an   elem entlarning  g 'a y rio d d iy   birlashuvi 
natijasida hosil bo 'ladi. Bu o 'z -o 'z id a n  yangilik em as,  lekin bu q o 'llanish ida 
m urakkab va  ilg 'o r qayta tuzilishga  olib  keladi.
B undan  tashqari,  subyektiv  yangilik  k o 'rsatiladi,  bunda  ushbu  subyekt 
uchun  obyekt  yangi  bo'ladi.  Har  bir  davrning  ta ’lim -tarbiya  sohasida 
o 'z in in g   yangi  ko'satkichlari  b o 'lad i.  Ushbu  davr  uchun  yangi  k o 'rsatk ich  
boshqa davr uchun yangi  bo'lm asligi  mumkin.
Y angilikning  m uhim   tom oni,  u  ushbu  obyektning  ilgarigisidan  nim asi 
bilan  farq  qilishini  k o 'rsa tib   beradi.  M asalan,  ta k lif  etilayotgan  o 'q itish  
m etodikasi  ilgarigi  m a ’lum otlariga  k o 'ra,  quyidagi  qism larga  ajratiladi: 
m a’lum  b o 'lg an in i  boshqa  k o 'rin ish d a  k o 'rish   (keltirish),  y a ’ni  am alda 
yangilik y o ‘q  b o 'lib  -  rasm an yangilik:
I .Ilgari m a ’lum b o 'lg an  yangilik sezilm as o 'z g arish lar bilan qaytarilishi.
2.  Ilgari  m a ’lum  b o 'lg an g a  aniqlik kiritish.
3.  Ilgari  m a ’lum  b o'lganni  m uhim   elem entlar bilan  to 'ld irish .
4.  Sifatli yangi  obyekt yaratish.
Yangilik -  bu ayni vosita,  innovatsiya esa jarayo n, u m a ’lum  bosqichlar 
b o 'y ich a  rivojlanadi.  Innovatikada  bu  yangiliklar  kiritishning  hayot  sikli 
tushunchasida aksini topadi.
234


Birinchi  qism  -   pedagogikada yangilik  yaratish  qismi  b o ‘lib,  bu  yerda 
pedagogikada  yangi  pedagogik  yangiliklarni  klassifikatsiyalash,  yangilik 
yaratish shartlari, yangilik m ezoni, yangilikni o ‘zlashtirish va foydalanishga 
tayyorlash  o ‘lchovi,  odatlar  va  novatorlik  pedagogik  bosqichlari  yangilik 
ijodkorlari kabi kategoriyalari k o ;rib chiqiladi. Shu bilan birga pedagogikada 
yangilik  kategoriya  chegarasi  nazariyasini  ishlab  chiqish  katta  aham iyatga 
ega.  Bu tushunchalarni  pedagogik  neologiya o ‘rganadi.
Ikkinchi  qism  -   yangilikni  baholash,  o ‘zlashtirish  va  tushunish  bloki: 
yangilikni  o ‘zlashtirish jarayoni  turlari  va  baholash,  pedagogik  ham korlik, 
pedagogikada  kosenvator  va  novatorlar,  innovatsion  muhit,  pedagogik 
birlashm ani yangilikni baholash va qabul qilishga tayyorlash. Bu tushuncha­
larni  pedagogik  aksialogiya o'rganadi.
U chinchi  qism  -   yangilikdan  foydalanish  va  qoMlash  bloki.  Ushbu 
blokda tatbiq etish, yangilikni qoMlash va foydalanish turlari va qonuniyatlari 
o'rganiladi.  Bu  tushunchalar  bloki  pedagogik  praksianalogiya  deb  nomla- 
nuvchi  tatbiq  etishni  o'rgatish  bilan  bogMiq.  Pedagogik  innovatsiyalar 
qayta  takrorlanish  sikli,  qonuni,  m azm uni  yangi  sharoitda  yangilikning 
qayta tiklanishidan  iborat.  Pedagogika va ta ’lim  tizimi  uchun  bu o ‘ziga xos 
xususiyat,  shu  sababli  yangilik  nazariyasi  va  am aliyoti  ko 'pgina  qarama- 
qarshiliklar keltirib chiqaradi, chunki pedagoglar birlashm asi  ilgari b o ‘lgani 
kabi  yondashib,  bu  yangilikni  takrorlashi  eski  emas.  Yoki  eskisining 
yangidan  qayta tiklanishi  ekani  sezilm aydi.
T a’lim  sohasida  pedagogik  adabiyotlarda  innovatsion  jarayonlarning 
ikki  turi  k o ‘rsatiladi.
1-tur.  Innovatsiya k o ‘p jihatdan tabiiy, o 'z - o ‘zidan sodir b o ‘ladi. Yuzaga 
keltiruvchi  talablarga  aniq  bogManmay  yoki  innovatsion jarayonni  am alga 
oshirish  yoM  va  vositalarini  butun  sharoitlar  tizim ini  to ‘la  tushunm agan 
holda  sodir  boMadi.  Bu  turdagi  innovatsiya  har  doim  ham  ilmiy  asoslash 
toMaligi  bilan  b o g ‘liq  bo ‘lishi, vaziyat tartiblari  ta ’siri  bilan  im perik  asosda 
sodir  b o ‘ladi.  Bu  turdagi  innovatsion  jarayonga  o ‘qituvchi  innovator, 
tarbiyachi  ota-onalar faoliyatini  kiritish  m um kin.
2-tur.  Yangiliklar  kiritish  ikkinchi  turi  t a ’lim  tizim ida  ongli  ravishda 
m aqsadni  ko'zlab,  fanlararo  faoliyatda  ilmiy  tarqala  oladigan  m ahsulot 
boMgan  innovatsiya.
Innovatsion  jarayonlar  pedagogikada  jadallashishi  faqatgina  ijtimoiy 
buyurtm a  va  nazorat,  tekshirishlar  ham da  novatorlik  tajribasida  ularni 
am alga  oshira  oladigan  vositalar  m avjudligi  bilan  bog‘liq  boMmay,  peda­
gogik  uyushm asi  ongi  doirasidagi  muhim  o ‘zgarishlarga ham  bo g‘liqdir.
Tizim da  yangilikni  kiritishga  pedagoglarning  psixologik  tayyorligi 
ju d a  m uhim   shartdir.  Ayniqsa,  shuni  hozirgi  m aktablarim iz  innovatsion
235


jarayon ning  boshlang‘ich  radikal  bosqichi  davridan  o ‘tayotgan,  butun 
jam iy at  hayotidagi  qayta  qurish  bilan  yuzaga  kelgan,  uni  bizning 
pedagogikam iz m erosini  qaytarish  davrida tushunish  m uhimdir.
A niq  yangiliklarni  kiritish  va  o ‘rganish  bilan  b o g ‘liq  ishlab  chiqish 
zarurligini tushunib,  ilmiy qiziqishlar innovatsion jaray o n lar borishiga t a ’sir 
etuvchi  om illarni tahlil  qilishga  qaratildi.
Shu  tarzda  innovatsiya  pedagogik  jara y o n   kom ponentlari,  um um an, 
pedagogik  uyushm a faoliyati va um um iy tuzilishga ta ’sir etuvchi katta tizim  
sam araga egadir.
H ar  qanday  oddiy  yangiliklardan  farqli  pedagogik  innovatsiya  bolalar 
tarbiyasi shaxsiy va ijodiy jarayonini ta k lif etadi. U lar butun t a ’lim sohasi va 
turli  vazifalarni  bajaruvchi  ekspert  konsultant,  loyihalashtiruvchi  yangilik 
kiritish  m aktabi  pedagogi  ishlarini  bajaruvchi  o ‘qituvchini  tayyorlashni  o ‘z 
ichiga qam rab  oladi.

Download 7,45 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   284   285   286   287   288   289   290   291   ...   320




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish