Pedagogika, innovatsiya, integratsiya

II  BOB.  0 ‘QITUVCHI  VA UNING  JAMIYATDA TUTGAN 0 ‘RNI. 
ZAMONAVIY MAKTAB  0 ‘QITUVCHISINING VAZIFALARI
Hozirgi  zam on  pedagogika  fani  oldida  turgan  m uhim   m uam m olardan 
biri  -   o'q itu v ch i  va  pedagogik  m ehnat  sharoiti  m uam m osi  hisoblanadi. 
Chunki  o ‘qituvchida  barcha  pedagogik  g 'o y a la r  m ujassam langan  b o ‘lib, 
uning faoliyati orqali bu g ‘oyalar am alga oshiriladi va hayotga tatbiq etiladi.
0 ‘qituvchining  ko‘p  qirrali  va  murakkab  faoliyati  zam irida  yosh  avlodni 
odobli,  axloqli qilib tarbiyalash, ularni bilimlar bilan qurollantirish kabi muhim 
vazifalaryotadi. Bularni amalga oshirish esa o ‘qituvchiningxilm a-xil faoliyatiga 
bog'Iiq:  bolalarni  o ‘qitish,  maktabdan  va  sinfdan  tashqari  tarbiyaviy  ishlarni 
tashkil  eta bilish va o ‘tkazish,  ota-onalar o'rtasida pedagogik targ‘ibot ishlarini 
olib  borish  va  hokazo.  Bularning  hammasi  o‘qituvchidan  chuqur  bilimga  ega 
b oiishni, o 'z  sohasini, bolalarni sevishni talab etadi.
R espublikam iz  m ustaqilligi  e ’lon  qilingan  sana  -   1991-yil  31-avgust 
xalqim iz  hayotidagi  u lu g ‘vor  voqealardan  hisoblanadi.  Endi  xalqim iz 
o 'z in in g   boy  tarixi,  m adaniyati,  urf-odatlarini  o 'rgan ish ,  targ ‘ib  qilish, 
o'zlig in i  anglash  im koniyatiga  ega  b o ‘ldi.  Bu  voqeadan  so ‘ng  k o ‘p  sonli 
o ‘qituvchilar  jam oalari  oldiga  Vatan  ravnaqi  uchun  horm ay-tolm ay 
xizm at  qila  oladigan,  Vatan  y o ‘lida  o ‘z jo n in i  ham  ayam aydigan  y oshlam i 
tarbiyalash vazifasi  k o ‘ndalang q o ‘yiladi.
Bu  vazifa  0 ‘zbekiston  R espublikasining:  «T a’lim  t o ‘g ‘risida»gi 
Q onuni  ham da  Oliy  t a ’lim  konsepsiyasida  aniq  belgilab  berilgan.  «T a’lim 
to ‘g"risida»gi Q onun  1997-yil 29-avgustda qabul qilingan b o ‘lib, u  5  b o ‘lim 
va  34  m oddadan  iborat.  Q onunning  5-m oddasida  pedagoglik  faoliyat  bilan 
sh u g ‘ullanish  huquqi  aniq  ifodalangan:
«Tegishli  kasb-kor  m alakasiga  ega  bo'lgan,  o ‘zida  yuksak  axloqiy 
sifatlarni rnujassam lashtirgan kishilar pedagoglik faoliyat bilan sh u g ‘ullanish 
huquqiga  egadirlar».
12

---

0 ‘zbekiston  Respublikasi  O liy  ta ’lim  konsepsiyasida 
0
‘qituvchi  -  
m utaxassisning vazifalari  quyidagicha  belgilanadi:  «M utaxassis m alakasi -  
chuqur um um iy  bilim,  keng  dunyoqarash va kasb tayyorgarligi,  kom pyuter 
savodxonligi,  o ‘z  bilim ini  tezlik  bilan  yangilash  va to ‘ldira  olish  qobiliyati 
singari  om illardan  tashkil  topadi...  Shular  qatorida  uning  intizomi, 
m a s’uliyat,  ziyolilik,  o ‘z  ishiga,  m am lakati  m ustaqilligiga,  Vatan  va jah on  
taraqqiyoti y o ‘lida ezgulik va adolatga sadoqat tu y g ‘ularini  ham tarbiyalash 
zarur».  Bu  vazifa  va  talablar  b oshlang'ich  sin f  o ‘qituvchisida,  ayniqsa, 
to ‘la 
m ujassam lashgan  b o ‘lishi  lozim.  Zero,  m aktabga  ilk  bor  qadam  
q o ‘ygan  bola  dunyoning,  hayotning  qonun  va  qoidalarini,  sir-asrorlarini 
o ‘qituvchidan 
0
‘rganadi. 0 ‘qituvchi esa bolaga o ‘z bilganini 
0
‘rgatadi. A gar 
bolani  chuqur  bilim li,  e ’tiqodli,  m adaniyatli  qilib  tarbiyalam oqchi  b o ‘lsak, 
shu fazilatlar 
0
‘qituvchida m ujassam langan b o ‘lm og‘i zarur.  Shunday ekan, 
o ‘qituvchi,  um um an,  boshlang‘ich  s in f  o ‘qituvchisi  qanday  fazilatlarga 
ega  b o ‘lishi  kerak,  degan  savol tu g ‘iladi.  Bu  savolga javob  berishdan  oldin 
o ‘qituvchining hozirgi kundajam iyatim izdatutgan o ‘rni h aq idafik ry uritsak .
M a ’lumki,  0 ‘zbekiston  R espublikasi  Prezidenti  farm oniga  binoan, 
1-oktabr  o 'q itu v ch ilar  va  m urabbiylar  kuni  deb  e ’lon  qilindi.  Bu  voqea 
davlatim izda  o ‘qituvchilarning  jam iyatda  tutgan  o ‘rni  naqadar  yuksak 
ekanligidan  dalolat  beradi.  Ilg ‘or  o ‘qituvchilarim izga  yuksak  unvonlar, 
davlat m ukofotlari  berilm oqda,  ularga m as’ul vazifalar ham yuklatilm oqda. 
Ayniqsa,  respublikam iz  m ustaqillikka  erishgandan  keyin  o ‘qituvchining 
jam iyatdagi  roli va m as’uliyati  ortib  borm oqda.
Keyingi yillarda pedagogxodim larning maishiy sharoitini yaxshilash 
borasida  qator  hujjatlar  qabul  qilindi:  im tiyozlar  berildi,  ularning  ish  haqi 
oshirildi,  barcha  turdagi  m aktab,  hunar-texnika  bilim   yurtlari,  oliy  v a  o ‘rta 
m axsus  o ‘quv  yurtlari  pedagog  xodim lari  bilan  m ehnat  shartnom asi  tuzish 
tizim iga o ‘tildi.
0 ‘zbekiston  R espublikasi  O liy  ta ’lim  konsepsiyasida  m utaxassis 
vazifalari  quyidagicha  belgilangan:  «...m utaxassis  o ‘z  faoliyati,  sohasidan 
qat’i  nazar,  ijodiy  jam oalarda  ishlay  olish  qobiliyatiga,  m enejm ent  va 
m arketing  sohalarida  tayyorgarlikka  ega  bo ‘lishi,  yangi  texnologiyalarni 
jo riy   etishning  x o ‘jalik,  ijtimoiy  va  m adaniy jihatlarini  aniq  tasavvur  qila 
olishi  kerak».  U shbu  fikrlar  o ‘qituvchilarga  ham  bevosita  taalluqli.  C hunki 
jam iyatim izd a  sodir  b o ia y o tg a n   tub  o ‘zgarishlar,  bozor  m unosabatlariga 
kirib  borishim iz  o ‘qituvchidan  nafaqat  kasbiy  bilim larni,  balki  iqtisodiy, 
yuridik,  texnikaviy  bilim lardan  ham  xabardor  b o ‘lishni  taqozo  qilm oqda. 
Bu o ‘rinda boshlang1 ich sin f o ‘qituvchisi xususida alohida to ‘xtalm oq zarur.
13

---