Pedagogika 017, 4-son Bosh muharrir


-гəк (ългəк/ългəй), -  ғъ(ь)ч



Download 2,31 Mb.
Pdf ko'rish
bet138/167
Sana10.02.2022
Hajmi2,31 Mb.
#440114
1   ...   134   135   136   137   138   139   140   141   ...   167
Bog'liq
yetuk shaxs, jurnal

-гəк
(ългəк/ългəй),

ғъ(ь)ч 
(қьстьрғьч), 
-гър 
(базəргър), 
-гəр 
(зəргəр), 
-зо(
כ
)р (
л

ләз

р).
-кəш
(зəккəш), 
-қьч
(қьсқьч), 
-лық
(қамышлық), 

כ
қ
(ботəл
כ
қ),
-саз(əрəвəсаз), 
-чи 
(əдикчи), 
-чəнг/чəн 
(мəҳсъчəнг/мəҳсъчəн), 
-чак 
1
Darslikdagi transkripsiya aynan keltirildi. 
2
Решетов В. В., Шоабдураҳмонов Ш. Ш. 
Ўзбек диалектологияси. – Тошкент: Ўрта ва олий 
мактаб, 1962. – Б. 234. 


PEDAGOGIKA 
2017, 4-son
 
 
108 
(ҳəлүнчəк), 
-чьқ 
(қьзғанчьқ), 
-лик 
(ағзыбирчилик). Bu affikslar dialektologiya 
о‘quv fani uchun zarur emas.
О‘zbek adabiy tilidagi sо‘z yasovchilardan qisman fonetik jihatdan farq 
qiladigan affikslar: 
-ван
(сарəйван), -
въч

כ
вл
כ
въч), -
дийн
(жиндийн-жиндай),

(чушағ-тушов), 
-чық
(ойынчық), 
-таш
(йанташты), 
-ар
(башар-бошқар), 
-
ъй/ьғ
(тешъй, тосьғ). Bu fonetik о‘zgarishlarni sо‘z yasash jarayonida emas, balki 
fonetik jarayonlarda о‘rganish maqsadga muvofiq. 
О‘zbek adabiy tilida qо‘llanmaydigan affikslar: 
-л/əл/ал
(көпəл - кўпай, 
азал - озай), 
-əк
(дəпəк - тепағон, сүзəк - сузонғич), 
-да
(қолдады - қўллади), 
-донг
(гечəдонг - кечгача), 
-лəк/лақ
(чəплəк - чапақай, онглақ - ўнақай), 
-сə
(йенгсə), 
-чəлли
(азаначəлли – эрталабгача), 
-чилəп/чылап
(əркəкчилəп - 
эркакларча), хатынчылап – хотинларча). Bu affikslar talabalarda qiziqish 
uyg‘ota oladi, shu tufayli ham ular misollari bilan birga yangi darslikka kiritildi. 
Shuningdek, kamunum bо‘lsa ham,
-мəк
(көкмəк – кўкат), 
-шуғ
(йелъмшуғ) 
affikslari ham yangi darslikda keltirildi, chunki ularning sо‘z yasashi sezilib turibdi. 
Aslida har qanday til hodisasining qonuniyligini isbotlash uchun kamida ikki 
misolning bо‘lishi shartdir, birgina misol bilan u yoki bu hodisani asoslash mumkin 
emas.
B. Tо‘ychiboyev, B. Hasanovlar sо‘z yasovchi deb keltirgan affikslardan 
13tasi shakl yasovchi affiksl bо‘lib, ularning barchasi adabiy tilda qо‘llanib 
kelayotgan affikslardir
1
. Shuningdek, qipchoq va о‘g‘uz lahjasi bо‘yicha sо‘z 
yasovchilar tо‘g‘risida ma’lumot ham uchratilmadi. Shu tufayli ham yangi 
darslikda bu asardan foydalanish imkoni bо‘lmadi.
Yangi darslikka ilk bor quyidagi sо‘z yasovchi affiklar kiritildi: 
-шə / ша ~ 
šä / šа
affiksi. Bu affiks S. Ibrohimovning “О‘zbek tilining Andijon 
shevasi” asaridan – sha/sha fe’l yasovchisi olindi
2
. Tо‘g‘ri, hozirgi о‘zbek tilida bu 
affiks 
qaqsha, qursha 
sо‘zlarida qayd qilinadi. S. Ibrohimov ham buni qayd qiladi, 
lekin о‘zbek adabiy tilida uning yasalishidagi tarkibiy xususiyatlarni tahlil qilib 
bо‘lmaydi, balki sо‘z yasalishi asosi vazifalarini bajaruvchi 
qoq, qur
sо‘zlari va 
affiks о‘rtasidagi semantik bog‘lanishni talaba tasavvur eta olmaydi (bu sо‘zlar 
ishtirokidagi sо‘z yasalishini tarixiy-etimologik tahlil orqaligina tushuntirish 
mumkin bо‘ladi, xolos), lekin sof Andijon shevasidagi 
тьң+ша ~ 
tїη+ša
(quloq 
sol), 

Download 2,31 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   134   135   136   137   138   139   140   141   ...   167




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish