Pedagogika 017, 4-son Bosh muharrir

Азизходжаева Н. Н. 
Педагогик технология ва педагогик маҳорат. Ўқув қўлланма.
– Тошкент: ТДПУ, 2003. – Б. 174.

---

PEDAGOGIKA 
2017, 4-son
 
 
112 
olingan prinsip bilan aloqasini bir tomonlama izohlash va uni tushuntirishga yo‘l 
qo‘yib bo‘lmaydi. Masalan, agar o‘qituvchi ko‘rsatish metodlarini qo‘llagan 
bo‘lsa, uni ko‘rgazmalilik prinsipiga to‘la rioya qilayotir degan xulosamiz noto‘g‘ri 
bo‘ladi. Ma’lumki, bu prinsip qator usuliyatlar tizimi orqali qo‘llaniladi.
5. O‘quv materiali xususiyatlarining muvofiqligi. O‘qitish metodlari ma’lum 
darajada bo‘lsa-da, jismoniy mashqlarning turlariga bog‘liq bo‘lib, ayrim hollarda 
faqat so‘z bilan ifodalashning o‘zi kifoya qilsa, nisbatan qiyin vazifalarni hal 
qilishda ko‘rsatish metodlari ham qo‘llab turishga to‘g‘ri keladi. O‘yinlar, 
gimnastika, sport va turizm tarzidagi mashqlarni o‘qitish o‘zining xususiy 
uslubiyatiga ega emas. Jismoniy tarbiya uslubiyotlari jismoniy mashqlarning 
barcha turlari uchun bir xildir. Shu bilan birga bu turlarning har qaysisi qay 
darajada bo‘lsa-da, bir xil usuliyatning usullardan foydalanishga yo‘naltirilgan 
bo‘lib, boshqalaridan nisbatan ozroq foydalaniladi. Bunday qaramlik qanchalar 
kam bo‘lsa, o‘qitish natijasi shuncha yaxshi bo‘ladi.
6. O‘quvchilar individi va guruh tayyorgarligining muvofiqligi. Masalan, 
ayrim harakat faoliyatlarini o‘zlashtirishda yaxshi tayyorgarlikka ega o‘quvchilar 
uchun qismlarga ajratib o‘rgatish metodini qo‘llash maqsadga muvofiq emas, 
nisbatan tayyorgarligi mavjud bo‘lganlari uchun esa bu harakat faoliyatni 
egallashning yo‘llanma beruvchi mashqlari bilan boshlash lozim bo‘ladi. So‘z bilan 
ifodalash usuliyatidan foydalanishda o‘quvchilarning umumiy bilimlari darajasi 
bir muncha yuqori bo‘lsa, o‘rganish jarayoni oson kechadi. Masalan: “viraj” 
bo‘ylab yugurishni tushuntirishda ularning fizika sohasi bo‘yicha bilimiga 
tayanishimizga to‘g‘ri keladi va hokazo.
7. O‘qituvchining individual xususiyatlari va imkoniyatlarining muvofiqligi. 
Albatta, har bir pedagog ta’limning barcha metodlari to‘la hajmda egallagan 
bo‘lishi, ba’zi o‘qituvchilar ayrim usuliyatlarni yaxshi, ayrimlarini esa yaxshi 
bilmasligi mumkin. Jismoniy tarbiya jarayonida o‘qituvchining bunday 
xususiyatlarni hisobga olishga to‘g‘ri keladi. Agar ma’lum holatda ikki xil 
usuliyatdan bir xil natija chiqishi aniq bo‘lib qolsa, albatta, o‘qituvchi o‘zi puxta 
bilgan usuliyatni qo‘llashi lozim.
8. Mashg‘ulotlar sharoitining muvofiqligi. Masalan, maktabdagi darslarda 
tirmashib chiqishga o‘rgatish faqat bir yoki ikki arqon bilan amalga oshirilsa, 
harakatni bir butunligicha to‘la o‘rgatish usuliyatidan foydalanish samara 
bermaydi, chunki mashg‘ulotning zichligiga putur yetadi. So‘zdan foydalanish 
meto-dida o‘qituvchi zalning akustikasini va sport maydonining sathini hisobga 
olmasa, qo‘shimcha muammolarga duch keladi.

---