Pedagogika 017, 4-son Bosh muharrir

PEDAGOGIKA 
2017, 4-son
 
 
120 
Yjoys Epplbi, Linn Xant, Margaret Yjeykoblarning “Tarix haqidagi barcha 
haqiqat” nomli kitobida turli tarixiy davrlarda ijod qilgan buyuk yevropalik 
olimlarning tarix fanining fan sifatida kelib chiqishi tarixi, ilmiy fan sifatida 
shakllanishi jarayonlari, о‘z tadqiqot usullari mavjudligi, uning falsafadan ajrab 
chiqishidagi qiyinchiliklar va turli tо‘siqlar haqidagi ma’lumotlarni yoritib berishga 
harakat qilingan
1
.
Kitobning “Tarix haqidagi barcha haqiqat” deb nomlashiga asosiy sabab 
ham, turli davrlarda, ya’ni tarixdagi asl haqiqatlar berkitilib g‘oliblar tomonidan 
о‘ziga mos va xos bо‘lgan tarixni yaratilganligi yoki afsona va rivoyatlar bilan 
qorishtirib yuborilgan tarixni tozalash masalasi, mutaxassis tarixchilargina tarixni 
ilmiy о‘rganib, fakt va dalillarni arxivlar yoki hujjatlar, manbalardan izlab, obyektiv 
va ilmiy yondasha boshlaganliklarini haqiqiy qahramonlikka qiyoslanganligini 
kо‘rish mumkin. Jumladan, о‘rta asrlarda ruhoniylar tomonidan diniy 
yondashuvlarga asoslanib tarixni yoritilishi kabi holat tanqid ostiga olingan. Ular 
tarixni ilmiy fan sifatida о‘zining ilmiy tadqiqot va tahlil usullariga ega ekanligini 
tо‘g‘ri ta’kidlashgan, ya’ni har qanday bilim ilmiy jihatdan asoslangan bо‘lishi 
zarurligi ta’kidlangan
2
.
Frensis Genri Skrin va Edvarda Rosslarning “A history of Russian Turkestan 
and the Central Asian Khanates from the Earliest Times” kitobida О‘rta Osiyoning 
xonliklar davri tarixi ma’lum darajada manbalarga asoslangan holda yoritib 
berilgan bо‘lib, undan О‘rta Osiyo xonliklarining Rossiya imperiyasi tomonidan 
bosib olingunigacha va bosib olingandan keyingi davrlardagi tarixi о‘rin olgan
3
. 
Kitobning birinchi qismi A. Makedonskiyning О‘rta Osiyoga harbiy yurishlari 
tarixi, qadimgi Baqtriya davlati tarixi, Kushon podsholigi tarixi, Somoniylar, 
Qoraxoniylar davlatlari siyosiy tarixi va boshqaruviga oid ma’lumotlar, О‘rta 
Osiyoga arab xalifaligining harbiy yurishlari tarixi kabi bir qator tarixiy voqealarni 
qamrab olgan. Kitobning keyingi qismlarida Shayboniylar, Ashtarxoniylar, 
Mang‘itlar, Qо‘ng‘irotlar sulolalari davrida о‘zbek xonliklari siyosiy va iqtisodiy 
tarixi jarayonlari yoritilib, Rossiya imperiyasining О‘rta Osiyoni bosib olishi tarixi, 
1