Pedagogik tizimni boshqarish asoslari fanining predmeti

Pedagogik tizimni boshqarish asoslari fanining predmeti,
maqsadi va vazifalari
O`zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan keyin jamoamizning barcha sohalarida bo`lgan o`zgarishlar kabi ta`lim tizimida ham bir qancha o`zgarishlar yuz berdi.
Davlat o`z siyosatini ta`lim tizimi orqali yurgizilishi sababli, talim tizimi va uni boshqarishning huquqiy qonunlarini, davlat talim standartlarini iqtisodiy-siyosiy va ma`naviyatimizga asoslanib ishlab chiqdi. Bu o`z navbatida pedagogik oliy o`quv yurtlariga, o`qituvchi kadrlar etishtirish institutlariga va maktablarda ishlaydigan pedagog kadrlarga bir qancha vazifalarni yukladilar.
Har tamonlama rivojlangan, erkin fikrlaydigan shaxsni tarbiyalash jamoaimizning eng katta vazifalaridan biri bo`lib sanaladi. Shu sababdan yuqori o`quv muassasalari talabalarida pedagogik tizimini boshqarishning dastlabki tushunchalarini shakllantirish uchun «Pedagogik tizimni boshqarish asoslari» fani dars sifatida kiritilgan.
O`zbekistonning umumiy talim maktabi-bu uzluksiz talim tizimindagi asosiy bo`lim bo`lib, u O`zbekiston miqyosidagi yashovchi barcha bolalarga o`z vaqtida umumiy o`rta talim olishga, har bir bolaning qiziqishiga va qobiliyatiga qarab davlat talablarini hisobga olgan holda bilim olishni davom ettirish imkonini beruvchi davlat muassasasi bo`lib hisoblanadi.
O`zbekiston Respublikasining 199g` yilda tasdiqlangan «umumiy o`rta talim maktabi' haqidagi qonunda ko`rsatib o`tilgan uning maqsadi – har tomonlama rivojlangan, erkin fikrlovchi, har tomonlama rivojlangan shaxsga talim berish ham uni tarbiyalashdan iborat. Talim-tarbiya ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlarga, umuman insoniy qadriyatlarga asoslangan holda olib boriladi.
Umumiy talim maktablarida beriladigan bilimning mazmuni – o`quv rejalari, o`quv dasturlari va darsliklar bilan belgilanadi.
Hammamizga malumki, davlat asosiy 3 soha – iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy va madaniy-marifiy sohalarni o`z ichiga oladi. Shu sababdan boshqarishning ham asosiy 3 turi mavjud:
Iqtisodiy boshqarish - bu jamoa turmush tarzini shakllantiradi. Hozirgi vaqtda Respublikamizning texnikaviy bazasini rivojlantirish uchun hamma tarmoqlarda qayta qurish va qayta tamirlash, ishlab -chiqarish musobaqalarda oldingi o`rinlarni egallash iqtisodiy boshqaruvning oldida turgan maqsadi bo`lib hisoblanadi.
Ijtimoiy-siyosiy boshqarish - bu odamlarning turli jamoatlari (kollektiv, guruh, millatlar) orasidagi munosabatlarni va shu jamoa azolarining orasidagi munosabatlarni boshqarish bo`lib hisoblanadi.
Ijtimoiy-siyosiy boshqaruvning oldiga qo`yilgan maqsadi-bu jamoaimizning ularga begona bo`lgan illatlardan qo`riqlash, xalqimizning baxtli turmush kechirishi va Vatanimizga, millatimizga sodiq shaxslarni tarbiyalashdan iborat.
Madaniy-marifiy boshqarish-bu davlatchilik-siyosiy boshqaruvning ajralmas bir bo`lagi bo`lib, u umumiy o`rta talim maktablari, maktabgacha tarbiya, o`rta maxsus va yuqori talim berish muassasalari, madaniyat, fan, adabiyot sohalarini boshqarishni o`z ichiga oladi.
Davlat boshqarish tizimi malum bir darajani boshqarish vazifalariga asoslanib amalga oshiriladi. Boshqarish vazifalariga:
1. Rejalashtirish
g`. Tashkillashtirish
3. Muvofiqlashtirish
4. Tekshirish, nazorat qilish
5. Hisob- kitob va yakunlash kiradi.

1. Rejalashtirish – boshqarish sohasini rivojlantirish maqsadida va shu maqsadga erishish vositalarini, yo`llarini, malum bir ish rejasini tuzish degan manoni anglatadi.

g`. Tashkillashtirish - bu undirish sahosining tuzilishini va boshqarish usulini tanlab olish, shakllantirish, muassasaning tuzilishi, qurilishi o`rtasidagi munosabatlarni va ularning o`zaro xarakterlarini belgilaydi.
3. Muvofiqlashtirish- bu muassasaning turli amaliyotlari o`rtasida malum bir ishni rejalashtirish va topshiriqlardan chetga chiqib ketishiga yo`l qo`ymaslikdan iborat.
4. Tekshirish, nazorat qilish - bu undirish borasida, ishlab chiqishdagi har tomonlama rejagi qanchalik darajada muvofiqliligini kuzatib, tekshirib turishdan iborat.
5. Hisob- kitob – bu rejani yoki uni ishga oshirishning malum bir bosqichlarni qanday ishga oshirayotganligiga yakun yasash degna manoni anglatadi.
Pedagogik tizimni boshqarishga boshchilik etishning asosiy daraklari:
1. O`zbekiston Respublikasi Oliy majlis va Qoraqalpog`iston Respublikasining Joqarg`i Kengashi sessiyalaridagi qabul etilgan Qonuni (Konstitutsiya).
2. Talim sohasidagi talim- tarbiya Kontseptsiyasi.
3. O`zbekiston va Qoraqalpog`iston Respublikalarining «Talim to`g`risida» gi Qonunlari.
4. Kadrlar tayyolash milliy dasturi.
5. Davlat talim standartlari.
6. Boshqarish haqidagi ilmiy yutuqlar.
7. Maktab ishlarini tashkillashtirishning amaliyoti.
8. Xalq talimini boshqarishdagi odingi tajribalar.

Talim sohasidagi boshqarish metodlari -bu pedagog kadrlarni, o`quvchilarni, talabalarni, texnik xizmatkorlarni boshqarishda vosita faoliyatini bajaradi. Hozirgi paytda talim sohasida quyidagi metodlar qo`llaniladi:

1. Boshqarishning hokimchilik badiiy metodi.
2. Boshqarishning ijtimoiy-psixologik metodi.
3. Boshqarishning to`g`ridan-to`g`ri ko`rsatma berish metodi.
4. Boshqarishning huquqiy metodi.
5. Boshqarishning rag`batlantirishdan foydalanish metodi.
6. Kadrlarning manaviy ijodkorligini rivojlantirish metodi
7. Boshqarishda kuzatish metodi.
8. Boshqarishda suhbat metodi.