Pedagogik texnologiyalarning asosiy jarayonlari.Pedagogik texnologiyaning asosiy jarayoni o’quv-tarbiya mashg’ulotlari, ya’ni o’qituvchi bilan o’quvchi o’rtasidagi pedagogik muloqot ko’rinishida amalga oshiriladi. Bu muloqot davomida ularning har biri ma’lum faoliyat turlarini amalga oshiradilar. Ularning ushbu faoliyatlati bevosita pedagogik texnologiyaning asosiy jarayonini hosil qiladi. Buni sxema ko’rinishida quyidagicha tasvirlaymiz. Pedagogik texnologiya asosiy jarayoni ishtirokchilarining faoliyat turlari.
Lokal darajadagi pedagogik texnologiyalar
Insert
Atamalar zanjiri
Atamalar varog’I
Keys
Klaster
Aqliy hujum
Kichik guruhlarda ishlash
Venn diamrammasi
Odatda pedagogik texnologiyalarni uchta darajasi mavjud deb aytiladi
1.Umumiy metodik daraja. Umumiy pedagogik(umumdidaktik, umumtarbiyaviy) darajada pedagogik texnologiyaning umumiy qonuniyatlari, konseptual asoslari, o’qituvchi va o’quvchilarning bilish faoliyatini tashkil etish va boshqarishning o’ziga xos xususiyatlari ishlab chiqiladi.
Xususiy metodik daraja . Bu darajada muayyan bir o’quv fani yoki kursini o’qitish jarayonining maqsadi va vazifalarini amalga oshirish maqsadida ta’lim mazmunini o’quvchilar ongiga singdirishda foydalanadigan o’qitish metodlari, vositalari va shakllarining majmuasi tushuniladi.Lokal(modul) daraja. Bu darajada ta’lim-tarbiya jarayonining ma’lum bir qismida yoki bosqichida xususiy didaktik va tarbiyaviy maqsadni hal etishga qaratilgan texnologiya tushuniladi
Lokal(modul) daraja. Bu darajada ta’lim-tarbiya jarayonining ma’lum bir qismida yoki bosqichida xususiy didaktik va tarbiyaviy maqsadni hal etishga qaratilgan texnologiya tushuniladi.Bu darajalar bir-birini to’ldiradi va umumiy bog’lanishga ega.Hozirgi vaqtda jahonning rivojlangan mamlakatlaridagi ta’lim tizimida qo’llanilib kelinayotgan va didaktikada ishlab chiqilgan pedagogik texnologiyalar shaxsga yo’naltirilganligida, ta’lim oluvchilarning bilish faoliyatini ta shkil etish va boshqarishda, shaxsga bo’lgan munosabatida ko’rinadi.
Shaxs strukturasiga mo’ljallanganligiga ko’ra:
− bilim, ko’nikma va malakalarni shakllantirishga mo’ljallangan pedagogic texnologiyalar;
− aqliy faoliyat usullarini shakllantirishga qaratilgan aqliy faoliyat texnologiyalari;
− estetik va axloqiy munosabatlarni tarkib toptirishga mo’ljallangan hissiyotiy –axloqiy texnologiyalar;
− ijodiy faoliyatni rivojlantirishga qaratilgan evristik texnologiyalar;
Shaxs strukturasiga mo’ljallanganligiga ko’ra:
− bilim, ko’nikma va malakalarni shakllantirishga mo’ljallangan pedagogic texnologiyalar;
− aqliy faoliyat usullarini shakllantirishga qaratilgan aqliy faoliyat texnologiyalari;
− estetik va axloqiy munosabatlarni tarkib toptirishga mo’ljallangan hissiyotiy –axloqiy texnologiyalar;
− ijodiy faoliyatni rivojlantirishga qaratilgan evristik texnologiyalar;
Ta’lim-tarbiya jarayonida o’quvchi shaxsining tutgan o’rniga ko’ra bo’ladigan pedagogik texnologiyalar:
− avtoritar texnologiyalar;
− didaktosentrik texnologiyalar;
− shaxsni har tomonlama rivojlantirishga qaratilgan texnologiyalar;
− insonparvarlik va hamkorlik texnologiyalari;
− erkin tarbiya texnologiyalari;
Hozirgi zamon ta’lim tizimida yetakchi rol o’ynayotgan an’anaviy ta’limni mazmunan yangilash va ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil etishni tubdan o’zgartirishga qaratilgan texnologiyalarni didaktik maqsadlariga ko’ra quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:
− pedagogik munosabatlarni insonparvarlashtirish va demokratlashtirishga qaratilgan pedagogik texnologiya;
− o’quvchilarning bilish faoliyatini faollashtirish va ta’lim-tarbiya jarayonining samaradorligini oshirishga qaratilgan pedagogik texnologiyalar;
− ta’lim jarayonini tashkil etish va boshqarishning samaradorligini oshirishga qaratilgan pedagogik texnologiyalar;
− o’quv materialini didaktik jihatdan takomillashtirish va qayta ishlashga asoslangan pedagogik texnologiyalar;
− xalq pedagogikasi metodlaridan foydalanishga qaratilgan pedagogik texnologiyalar;
Xususiy metodik (fan) darajasi: xususiy metodik pedagogik texnologiya “xususiy metodik” ko’rinishida qo’llaniladi, ya’ni bir fan, sinf, o’qituvchi doirasida o’qitish va tarbiyalash ma’lum mazmunini amalga oshirish uchun metodlar va vositalar to’plami sifatida ishlatiladi.
3. Lokal (modulli) darajasi: lokal texnologiya o’quv-tarbiyaviy jarayonning alohida qismlari, xususiy didaktik va tarbiyaviy masalalarni hal etish texnologiyasidan iborat (alohida turdagi faoliyat, tushunchalar shakllantirish, alohida shaxsiy sifatlarni tarbiyalash, dars texnologiyasi, materiallarni takrorlash va tekshirish texnologiyasi, mustaqil ishlar texnologiyasi va boshqalar).
