Педагогик институтлари учун дарслик

Маълумотларни қайта ишлаш жараёнлари ва масала 
турига қараб таснифлаш.

---

131 
1-б о с қ и ч. ХХ асрнинг 50- йилларида ахборот технологиялари 
асосан иш ќақини ќисоблашга мўлжалланган эди ва бу ишлар 
бухгалтерлик, елсктромеханика ва ќисоблаш машиналарида амалга 
оширилди. 
2-
б о с қ и ч. 60 - йилларда ахборот технологияларига 
бўлган нуқтаи назар анча ўзгарди. Ахборот кўпгина параметрлар 
бўйича даврий ќисоботлар учун ишлатила бошланди. 
3-
б о с қ и ч. 70 - йиллар охири 80 - йиллар бошида ахборот 
технологиялари қарор қабул қилиш жараёнини қўллаб-қуввт- 
ловчи ва тезлаштирувчи бошқаришни назорат қилиш воситаси 
сифатида кенг қўлланила бошланди. 
4-
б о с қ и ч. 80 - йиллар охирида ахборот технологияларини 
қўллаш концепцияси яна ўзгарди. У маълумотнинг стратегик 
манбаига айланди. 

Жамиятни ахборотлаштириш йўлидаги муаммолар бўйича 
туркумлаш.
1-б о с қ и ч. 60-йиллар аппарат қурилмаларининг чекланган 
имкониятлари шароитида катта ќажмдаги маълумотларни қайта 
ишлаш муаммоси билан характерланади. 
2-
б о с қ и ч. 70-йиллар 1БМ/360 русумли ЕЌМ ларнинг 
тарқалиши билан бођлиқ. Бу давр муаммоси - аппарат 
қурилмаларининг ривожланиши дастурий таъминотнинг ривожланиш 
даражасидан паст бўлишидир. 
3-б о с қ и ч. 80-йилларда компьютер мутахассис бўлма- 
ган 
фойдаланувчиларнинг 
қуролига 
айланди. 
Муаммо 
— 
фойдаланувчи талабини максимал даражада қондириш ва унга 
мос келувчи компьютер билан ишловчи интерфейсни яратиш. 

---

132 
4-б о с қ и ч . 90-йиллар ташкилотлараро алоқанинг замо- 
навий технологиясининг яратилиши билан тавсифланади. Бу даврнинг 
асосий муаммолари — компьютер алоқаси учун протокол ва 
келишувларни ишлаб чиқиш, стратегик (муќим) маълумотларга 
чиқишни ташкил қилиш, ахборот ќимояси ва хавфсизлигини ташкил 
қилиш ва ќоказо. 

Ахборот технологияларининг аппарат таъминотининг тури 
бўйича таснифлаш.
1 б о с қ и ч. XIX асрнинг иккинчи ярмигача. «қўлдаги» ахборот 
технология. Унинг воситаси: перо, сиёќдон, китоб.
2 б о с қ и ч. XIX асрнинг охири, «Механик» технология. Унинг 
асосий воситаси ёзув машинаси, телефон, диктофон кабилардан 
иборат.
3 б о с қ и ч. XX аср боши. «Электрик» технология. Бу босқичда 
ахборот технологиясининг мақсади ўзгарди. Ахборот технологиясида 
урђу 
ахборотни 
тасвирлаш 
шаклидан, 
унинг 
мазмунини 
шакллантиришга кўчирилди. 
4 б о с қ и ч. XX аср ўрталари. «Электрон» технология. Унинг 
асосий воситаси катта ЭЌМлар ва улар асосида ташкил этиладиган 
автоматлаштирилган бошқариш ва ахборот излаш тизимлари.
5 б о с қ и ч. XX аср охири. «Компьютерли» технология ёки янги 
ахборот технология. Унинг асосий воситаси турли мақсадларга 
мўлжалланган кенг спектрга эга стандарт дастурий воситаларга эга 
бўлган шахсий компьютерлардир. Локал ва глобал компьютер 
тармоқлари ишлатила бошланди. 
Кейинги дарсда ўқитувчи ахборот технологияларининг бир неча 
турлари ќақида гапириб беради. Масалан: 

---

133 
1.
Маълумотларга ишлов берувчи ахборот технологиялари. Улар 
маълум алгоритмлар бўйича бошланђич маълумотларга ишлов 
берувчи масалаларни ечишга мўлжалланган.
2.
Бошқаришнинг ахборот технологиялари. Унинг мақсади 
қарор қабул қилиш билан бођлиқ бўлган барча инсонларнинг 
ахборотга бўлган талабини қондиришдан иборат. Бошқаришнинг 
ахборот тизимлари ташкилотнинг ўтмиши, ќозирги ќолати ва 
келажаги ќақидаги ахборотни ўз ичига олади. 
3.
Офиснинг ахборот технологияси, унинг мақсади. Котибанинг 
ођир ишини автоматлаштиришдан иборат. Офисни автоматлаштириш 
турли йиђилишлар, мажлислар, телефон қўнђироқлари ва буйруқларга 
эга 
бўлган 
офис 
ходимларининг 
анъанавий 
алоқаларини 
алмаштиришга эмас, балки уларни тўлдиришга мўлжалланган. 
4.
Автоматлаштирилган 
офиснинг 
замонавий 
ахборот 
технологиялари бу – ташкилот ичидаги ва ташқи муќит билан 
коммуникацион жараёнларни компьютер тармоқлари ва ахборотлар 
билан ишловчи бошқа замонавий воситалар асосида ташкил этиш ва 
қўллаб - қувватлашдан иборат. 
¡қувчилар ўз мисолларини келтирадилар. Масалан, ќар бир 
фирмада ўзининг ходимлари ќақидаги ахборотга ишлов берувчи 
ахборот технологияси, рус матнни инглиз тилига ўтказиш 
технологияси ва бошқалар. 
Ќозирги пайтдаги компьютерлар учун кўплаб дастурий воситалар 
мавжудки, улар барча турдаги ахборот технологияларини таъминлай 
олади.