Педагогик институтлари учун дарслик

"Инсерт" технологияси 
Ушбу технология янги матн билан ишлашга мўлжалланган 
бўлиб, қуйидагиларни ўз ичига олади: 
1.
Матнни қўлда қалам билан ўқиб чиқиш. 
2.
¡қиш давомида матнга махсус белгилар қўйиб бориш:
+ буни биламан; 

---

68 
– буни билмас эдим; 
? буни мукаммал билмоқчи эдим; 
3.
Матн билан тўла танишиб чиқилгандан сўнг қуйидаги жадвал 
тўлдирилади: 
4-жадвал. 
Инсерт тенологиясининг жадвали 
Буни билар эдим. 
Буни билмас эдим. 
Мукаммал билишни 
хоќлайман. 
+ 
– 
? 
 
 
Катта айлана 
Биринчи босқич. Гурух аъзолари ўриндиқларга катта доира 
бўйича ўтириб олишади. ўқитувчи муаммони ифода этади.
Иккинчи босқич. Белгиланган вақт мобайнида (масалан 10 минут) 
хар бир ўқувчи индивидуал равишда қўйилган муаммони ечиш 
йўлларини ёзиб олади.
Учинчи босқич. Айлана бўйича хар бир ўқувчи ўзининг 
таклифларини баён қилади. Гурухнинг қолган аъзолари унинг 
фикрини изохламай, танқид қилмай, жим эшитишади ва хар бир банд 
бўйича таклифни умумий қарорга киритиш ёки киритмаслик хақида 
овоз беришади. Умумий қарорга киритилган таклифлар доскага ёзиб 
борилади. 
 
 
 

---

69 
"Ақлий ќужум" 
"Ақлий ќужум" жамоа бўлиб мухокама қилишнинг самарали 
методидир. Унда бирор муаммонинг ечимини топиш барча 
иштирокчиларнинг фикрини эркин ифодалаш орқали амалга 
оширилади. 
"Ақлий ќужум"нинг тамойили жуда содда. ўқитувчи синф олдига 
масалани қўяди ва ўқувчилардан ушбу масалани ечиш бўйича 
ўзларининг фикрларини баён қилишни сўрайди. Ушбу босқичда 
бошқа иштирокчиларнинг ғоялари хақида ўз фикрини билдиришга ёки 
унга бахо беришга хеч кимнинг хаққи йўқ. 
"Ақлий ќужум" ёрдамида бир неча дақиқа ичида ўнлаб ђояларни 
олиш мумкин. Ђоялар сони асосий мақсад эмас. Улар тўђри ечимни 
ишлаб чиқиш учун асос бўлади.
"Ақлий ќужум" нинг қоидалари қуйидагилардир: 
– таклиф этилаётган ғоялар бахоланмайди ва танқид қилинмайди; 
– ишда ғоялар сони кўп бўлиши керак;
– хар қандай ғояни кенгайтиришга, ривожлантиришга харакат 
қилиш мумкин; 
– хар бир ғоя ёзиб борилади (жуда бўлмаса, очқич сўзлар ёки 
иборалар ёрдамида ); 
– ақлий хужум ўтказиш вақти қатъий ўрнатилади ва унга риоя 
қилинади. 
"Ақлий ќужум" тугагандан сўнг таклифлар тахлил қилинади ва 
улардан энг қимматлилари, кейинчалик улар билан ишлаш учун 
танлаб олинади. Тахлил қилинганда аввало таклифнинг фойдали 
жихатларига эътиборни қаратиш лозим.