Педагогик инновациялар, профессионал таълими бошқарув ҳамда педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти

1.2. Креативлик фаолият усуллари
Креатив фикрлаш инсонга ХХИ ​аср жамиятида муваффақиятли фаолият юритиш учун керакли бўлган муҳим компетенциялардан биридир. «ХХИ ​аср кўникмалари» ёки «ХХИ ​аср компетенциялари» деб аталадиган бу компетенциялар муттасил ўзгариб бораётган, биз билган касблар йўқолиб, янги мутахассисликлар пайдо бўлаётган, глобаллашган, мавжуд маълумот ҳажми ҳар сонияда бир неча баробарга ошиб бораётган, рақамлашган жамиятда мослаша олиш ва ўз ўрнини топиш учун жуда муҳимдир. Бу компетенциялар когнитив кўникмаларнинг юқори даражадаривожланган бўлишини, жумладан, мантиқий фикрлаш, солиштириш, таҳлил ва синтез, муаммоларга якка тартибда ва жамоа бўлиб ностандарт ечимлар топа олиш қобилиятларини тақозо қилади. Бу кўникмаларни ривожлантириш эса, ўз навбатида, анъанавий контентгаасосланган педагогика ва баҳолаш усулларидан чекиниб, компетенцияга асосланган ўқитиш ва баҳолашни жорий қилишни талаб қилади. Ўзбекистон 2022 йилда илк бор қатнашиши кутилаётган ПИСА​ халқаро баҳолаш дастури ўқувчиларнинг ўқиш, математик ва табиий-илмий саводхонлиги билан бир қаторда, креатив фикрлашини ҳам баҳолайди. Креатив фикрлашни ривожлантириш ва баҳолаш учун эса биринчи навбатда бу доменнинг ўзини тушуниш, унинг илмий асосларини тадқиқ қилиш лозим. Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги томонидан тайёрланган «ПИСА​ тадқиқотида креатив фикрлашни баҳолаш доираси» номли адабиётайнан креатив фикрлаш доменининг компонентларини, креатив фикрлаш доменига таъсир қилувчи омилларни халқаро тадқиқотларга таянган ҳолда очиб берилган. Хусусан, креатив фикрлаш деганда нима тушунилиши, креатив фикрлашнинг қай даражада контент ва бошқа доменларга боғлиқлиги, таълим жараёнида креатив фикрлашнинг ривожланишига таъсир қилиши мумкин бўлган ижобий ва салбий омиллар батафсил ёритилган. Шубҳасиз, креатив фикрлаш доменининг илмий асосларини тушуниш педагогларга таълим жараёнида ўқувчиларининг креатив фаолиятини рағбатлантириш учун самарали метод ва технолгияларни танлашда катта ёрдам беради.
Креативлик укувчиларда «нафакат янги Фояларни илгари суришини такозо этиши, балки укув масалалари буйича карорлар кабул килиш, тахлил этиш куникмаларини хам шакллантира олиши лозим.

7
Креативлик жараёни бошланФич Фояларни ишлаб чикиш, уларни тадкик килиш ва тахлил этиш, зарур булса улардан воз кечишни хам уз ичига олади. Айни уринда шуни хам айтиб утиш жоизки, таълим жараёнига нисбатан креатив ёндашув таълим олиш, укув фанлари асосла-рини узлаштиришга нисбатан кизикиши сусай-ган укувчилар билан ишлаш максадида эмас, балки барча укувчилар билан жонли, кизикарли, жушкин мулокотга киришиш, уларни фаолликка ундаш учун кулланилади. Колаверса, креатив1-жадвал. Дарсда укувчилар креативлик имкониятларини шакллантириш механизми.

Укувчиларда креативликни шакллантириш механизми ўкувчиларни ... - к,изик,арли; - мураккаб вазифалар; - аник, мак,сад ва вак,т билан таъминлаш.
Укувчиларга ... - креативлик мувозанатсизлик хиссини юзага келтиришини англатиш; - безовталик ва куркув хиссидан халос булишга ёрдам бериш; - креатив фикрлаш куникмаларини бошк,а куникмалар билан ривожлантиришга ёрдам бериш; - «куткариб» к,олиш эмас, балки йул йурик, курсатиш.
Укувчиларни ... - сухбатлар орк,али рагбатлантириш; - конструктив шархлар билан таъминлаш; - янги курсатмалар билан таништириб бориш.
Укувчилар ... - узларида креативликнинг бошка турларини хам ривожлантира олишлари; - гурухда ишлай олишлари; - хиссий жихатдан эркин ва ижобий фикрларга эга булишлари учун пойдевор буладиган мухитни яратиш.
- дидактик материалларни тайёрлашда укув ахборотларининг ишончли эканлигига эътиборни каратишларини;
- укувчиларда креатив фикрлаш куникмаларини шакллантиришга алохида эътибор бериши ва дарс жараёнда «укитувчи синфда креативлик мухитини яратилишини;
- укув дастурлари ва укув манбаларини яратишга нисбатан креатив ёндашувлар укувчиларнинг интелектуал ривожланишига оид савол топширикларни тузишни.
- дидактик укув материалларини самарали шакллантиришда Фоявийлик, илмийлик, визуаллик, тизимлилик, укув ахборотларининг изчил баён этилиши, укув ахборотлари уртасидаги узаро богликликни иноботга олишни;
- укувчиларнинг ёш хусусиятига мослиги, амалий ахамиятга эгалик, аник максадга йуналтирилганлик хамда эстетик талабларга мувофиклик каби тамойилларни инобатга олишни укув жараёнининг сифатли, методик жихатдан тугри ташкил этилишини.

8
2-Боб.Кегейли сув хўжалиги ва мелиорация коллежида инновацион фаолиятни ишчи ходимларнинг креативлигин ривожлантириш.

Ўзбекистон Республикаси Инновацион ривожланиш вазирлиги ҳамда Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг қўшма қарори қабул қилинди. Қўшма қарор билан Олий ва ўрта профессионал таълим муассасаларининг илмий ва инновацион фаолиятини баҳолаш тартиби тўғрисидаги Низом тасдиқланди. Унга кўра, Инновацион ривожланиш вазирлиги томонидан Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ҳамда манфаатдор вазирлик ва идоралар билан биргаликда ҳар ўқув йил якуни бўйича профессионал таълим муассасалари инновацион фаолияти холислик, ошкоралик ва адолат тамойилларига амал қилинган ҳолда баҳоланади. Низомга кўра, ҳар ўқув йили якуни бўйича таълим муассасаларининг инновацион фаолиятини таҳлил қилиш қуйидагилар асосида амалга оширилади:
Кегейли сув хўжалиги ва мелиорация коллежи жамоасининг турли-туманлиги – бу унинг кучидир. У вазифаларни бажаришдаги кадрларнинг малакаси мужассамлигига қараб кучайиб боради. Жамоа ижодий, конструктив ва биргаликда фикрлай олиши лозим. Маълумотлар билан алмашишга тайёр бўлиши, муаммоларни ҳал қилиш учун бирга ҳаракат қилиши ва шароитнинг ўзгаришига мослашиши лозим. Жамоа самарали мулоқот олиб бора олиши лозим. Инновацион гуруҳнинг фаолиятида корпоратив тушунишнинг “парадоксализми” муҳим роль ўйнайди. Унинг энг ёрқин кўринишларидан бири – бу ҳаттоки фаолиятнинг натижаларига қарамасдан гуруҳ ўзаро фаолиятига бўлган заруратга жамоавий тарзда ишонишидир. Инновацион жамоадаги ҳар бир аъзонинг индивидуал-психологик хусусиятлари (барча уч гурухда, лекин турли акцент билан) самарали инновацион фаолият учун керакли сифатлар мажмуига мос бўлиши лозим. Хусусан, бу интеллект, лидерлик, ташаббускорлик, мулоқотга кириша олишлик, жавобгарлик (масъулиятни сезиш), қатъийлик каби сифатлардир. Инновацион жамоанинг самарали фаолиятига раҳбар катта таъсир кўрсатади. У ўзининг раҳбарлик қобилияти билан жамоанинг жипслигини мустаҳкамлайди. Шу билан бирга авторитар ёки буйруқ-маъмурий усулдаги раҳбарликка йўл қўйилмайди. Чунки инновацион гурух аъзосининг мақоми лавозим иерархиясида юқори поғона, маълумот даражаси билан эмас, балки илгари сурилаётган ғояларнинг қиммати, унинг ижодкорлик даражаси ва фикрлашдаги ўзгарувчанлик билан белгиланади. Инновацияларнинг яратувчиси доимо алоҳида индивид (шахс) бўлган. Бу ҳолатда биз инновацияларга бўлган қобилияти нуқтаи назаридан алоҳида шахснинг психологиясини кўриб чиқишимиз керак.
9
Шунинг учун инновативлик психологиясининг асосий муаммоси шахснинг ижодий потенциалини психологик томондан ўрганиш механизмлари, шакллари ва усулларини назарий ва экспериментал равишда асослаб бериш ҳамда самарали инновацион фаолият учун психологик комфорт билан таъминлашдир. Инновацион фаолиятга бўлган иқтидор ёки ижордкорлик қобилияти – бу фақат айрим одамлар эга бўлган туғма хусусият эканлигини фараз қилишимиз мумкин.
2.1 Кегейли сув хўжалиги ва мелиорация коллежида инновацион фаолиятни ташкил килиш.


Кегейли сув хўжалиги ва мелиорация коллежида шахснинг инновацион фаоллигига бошқа омиллар ҳам таъсир кўрсатади. Масалан, инновативлик психологиясида қуйидаги боғлиқлик таъкидлаб ўтилади: тажрибалироқ ишчилардан янги нарсаларга ориентация камроқ тажрибага эга ишчиларга кўра сустроқ. Айтиб ўтилганларни хулоса қилиб, шуни таъкидлашни истардикки, ижодкор-новатор учун хос бўлган характеристикаларнинг бир вақтдаги бирикмаси гомогенли (профессионал, демографик, жинс-ёш, таълим, миллиймаданий ёки конфессионал-этник ижодий гуруҳларга нисбатан фақатгина жуда кам сонли вакилларда кўзга ташланади. Одатда, гуруҳнинг умумий сонида бу каби ижодкорларнниг улуши 10-12% гача бўлади . Бундан ташқари, бу каби ходимларни, одатда, бошқариш осон эмас ҳамда улар билан ишлашда муаммолар юзага келади. Инновация – бу ижтимоий феномендир. У ўз ифодасини жамият ичида топади ва унинг юзага келиши учун биргаликда фаолият олиб бориш керак.
Кегейли сув хўжалиги ва мелиорация коллежида инновацион фаолиятнинг мезон ва кўрсаткичлари, инновацион тадбиркорлик олий ўқув юртини ривожлантириш омили эканлиги исботланиб, олий таълим тизими инновацион фаолиятнинг субъекти ва мамлакат илмий-техник салоҳияти манбаи сифатидаги роли очиб берилди. Иқтисодиётни либераллаштириш жараёнида олий ўқув юртини ривожлантириш учун унинг муваффақияти ва шароитини яхшилашнинг энг муҳим шартларидан бири инновацион тадбиркорлик ва тадбиркорлик фаолияти усули бўлиб қолади. Инновацион тадбиркорлик хулқ-атвори учун эса янги таваккални яратиб боришга бўлган мойиллик ва таваккалчиликнинг жами вариантларни тенглаштириш характерли. Бугунги кунда дунёда ижтимоий-иқтисодий ривожланишнинг инновацион омили сифатида инновацион тадбиркорликнинг турфа ташкилий шакллари кенг ривожланмоқда. Шаклларнинг ҳар хиллиги, инновацион ташкилий тизим инновацион фаолиятнинг асосларини ўзгартирилган кўламда инновация билан боғлиқ инновацион лойиҳалар таклифи доирасини аниқлайди.

10
Замонавий ижтимоийиқтисодий ривожланишнинг тезлаштирилиш аҳамиятли даражада инновацион жараённинг самарадорлиги билан боғлиқ. Ўз навбатида инновацион жараённинг самарадорлиги инновацион бизнес ташкилий тузилмасининг мустаҳкамлиги, “Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. Инновацион тадбиркорликнинг афзаллиги инновацион ғояларни қидиришга интилиш, янги лойиҳаларни амалга оширишга интилиш ва қайта ишлаш адекватив ташкилий механизмларни талаб қилади. Инновацион лойиҳаларни амалга оширишда биринчи ўринда олий таълим тизимида кадрларни салоҳияти катта роль ўйнайди. Шу сабабли биз мақоламизда кадрларни жойлаштириш, лавозимга ўтказиш, малака оширишни режалаштиришда ходимнинг салоҳиятини баҳолашни ўрганиб чиқдик.

Симуляцион ўқитишни ташкил этишнинг мазмун ва
моҳияти.