Pedagogik diagnostika va korreksiya

Pedagogik korreksiyaning maxsus prinsiplari.

Pedagogik diagnostika ta'lim samaradorligi, ish mazmuni, olib borilgan pedagogik faoliyatni tahlil qilishda, katta ahamiyatga ega bo'lib, ilg'or ta'lim muassasalarida bu ish uslubi muvaffaqiyatli tarzda amalga oshirilmoqda. Yutuq, mustaqhamlalanib, yo'l qo'yilgan kamchilik va nuqsonlar tahlil qilish asosida bosh strategik yo'nalishilari belgilab olinmoqda va yuqori darajadagi pirovard natijalar qo'lga kiritilmoqda. Taniqli pedagogik olim Matserman pedagogik diagnostikani «o'quvchi o'zlashtirishi bilan, o'quv materialarini to'g'ri tanlash, maqsadni to'g'ri yo'naltirish mezonidir» deb hisoblaydi.Shu boisdan ham, pedagogik diagnostika birinchidan, o'quvchiga individual ta'lim berishni jadallashtiradi, 2 chidan, davlat va jamiyatni ta'limga qo'ygan talablaridan kelib chiqib o'quvchi bilimini to'g'ri adolatli baholashni ta'minlaydi, 3 chidan, ig`ch-m ta'limiy mezon, kriteriyalar orqali o'quvchini sinfdan - sinfga o'tishida, mutaxassislikka qabul qilishida minimal talablarga javob berishini belgilaydi. Pedagogik diagnostika yordamida ta'lim - tarbiya jarayoni to'g'ri tahlil etiladi va uning samaradorligi to'g'ri baholanadi. Pedagogik diagnostika muhim ahamiyatga ega. U o'quv tarbiya jarayonini yaxshilashga xizmat qiladi, ta'limiy faoliyat natijasida erishilgan samaralarni xolislik bilan belgilab beradi, yo'l qo'yilgan kamchilik va nuqsonlarni bartaraf etishga yo'l ochadi, pirovard natijada ta'limning takomillashib borishiga ijobiy ta'siri qiladi.

Pedagogik diagnostikani eng muhim kriteriyalar esa:

1. Xaqqoniylik.

2. Ishonchlilik.

3. Puxtalik.

Maktab ta'lim - tarbiya jarayonining hamma sohasida muntazamlilik va izchillik hal qiluvchi ahamiyatga ega. Maktab o'quv predmetlariiing muntazamliligi ustida gap borar ekan uni fan va fanni o'rganish tizimidan farq qilish lozim. Fan va uni o'rganish tizimi o'ziga xos ko'p qirrali, chuqur va murakkab hodisalarni o'z ichiga oladi. Uni o'quv predmetlari esa predmetlarni o'rganish tizimiga tatbiq etib bo'lmaydi, bu mumkin ham emas. Shunday bo'lishiga qaramay bu ikki tizim o'rtasida umumiylik, birlik va muayyan ichki mantiqiy bog'lanishlar mavjuddir. Shunga ko'ra maktab o'quv predmetlarini muntazam bayon qilish bir qator didaktik qoidalarga amal qiladi, ya'ni bir tomondan umumta'lim maktablarida 8 o'qitilayotgan predmetlar ma'lum fan tizimi bilan o'zaro mustahkam, ilmiy va mantiqiy bog'lanishlarga ega bo'lishi nazarda tutilsa, ikkinchi tomonidan, izchil muntazam o'qitilayotgan predmetlar orqali o'quvchilarning bilish qobiliyati, o'zlashtirish darajasi va ularning ijodiy kuchlarini rivojlantirib borish nazarda tutiladi. Buning uchun maktab ta'limi jarayoni muntazamlilik qoidasi - printsipining quyidagi qoidalariga rioya qilishi lozim, ya'ni o'tilayotgan predmet yoki bayon qilinayotgan yangi materialiing o'quvchilarning oldindan o'zlashtirgan ilmiy bilimlari, ko'nikma va malakalari bilan izchil va uzviy bog'lanishi, shu bilan bir vaqtda o'qitilayotgan predmet yoki o'quv materiallarini o'zlashtirish orqali kelajakda yangi predmet yoki yangi bilimlarni o'zlashtirishga, shuningdek navbatdagi ta'lim bosqichiga o'tish uchun zamin yaratilishi nazarda tutilmog'i lozim.

O'qituvchi kundalik o'quv materialarini bayon qilishda muntazamlilik qoidasiga muvofiq dars o'tadi Bunda:

1) yangidan bayon qilinayotgan o'quv materialining oldindan o'zlashtirilgan materiallar bilan izchil bog'lanishini ta'ninlash va shu orqali o'quvchilarda hosil qilingan tasavvur - va tushunchalarni kengaytirish hamda chuqurlashtirish;

2) bayon qilinayotgan o'quv materiallarining hajmiga muvofiq suratda qismlarga bo'lish undagi yetakchi bosh masalalarni ajratish, qismlardan kelib chiqadigan umumiy tushunchalarni aniq va ravshan qilib o'qitish;

3) yangi materialni bayon qilish jarayonida o'quvchilarni mustaqil mantiqiy fikr qilishga da'vat etish, shuningdek ijodiy urinishlarni tarbiyalash kabilar nazarda tutilmog'i lozim. Shu bilan birga ta'limning muntazamlilik printsipi bayon qilinayotgan o'quv materiallarini mustahkamlash va ilgari o'tilgan materiallarni to'ldirishga hizmat qilishi, o'quvchilarning uzluksiz va izchil suratda mustaqil ish olib borishlarini: o'quvchilarning o'zlashtirgan bilim va hosil qilgan ko'nikma va malakalarini hisobga olib borishni ham o'z ichiga oladi. Ta'limning muntazamliligi uning izchil bo'lishi bilan bog'liqdir. Izchillikka asoslangan ta'limning harakterli belgisi shundaki, u o'quvchilarning oldindan o'zlashtirgan bilim va malakalari zamirida yangi bilim, ko'nikma va malakalar hosil qilish. Ularniig o'zaro bog'lanishlarini takomillashtirish va aksincha, yangi bilimlarni bayon qilish jarayonida oldin o'zlashtirilgan bilim, ko'nikma va malakalarni yana ham chuqurlashirish, kengaytirish va mustahkamligini ta'minlashga qaratilgandir.

Ta'limda bilimlarni puxta va mustahkam o'zlashtirish prinsipi. Ma'lumki, puxta o'zlashtirishning harakterli belgisi mustahkam esda saqlab qolishdir. boshqacha qilib aytganda, 9 bu printsip o'quvchilarning xotira faoliyati, ya'ni o'quv materiallarini esda qoldirish, esda saqlash va qayta esga tushurish kabi xotira jarayoni faoliyatiga bog'liqdir. O'quv materiallarini mustahkam esda saqlab qolish ayni dars jarayonida bayon qilinayotgan o'quv materiallarini sistemali va ongli o'zlashtirishlariga bog'liq biroq puxta o'zlashtirishning muvaffaqiyati esa ko'p jihatdan takrorlash va mashq qildirishga bog'liqdir. Takrorlash va mashq qildirishning mustaqil va alohida - alohida o'qitish metodi sifatida ishlatiladigan usul va vositalarining turi xilma - xildir. Biroq gap puxta o'zlashtirishning didaktik asoslari ustida borar ekan, takrorlashning bilimlarni xotirada saqlab qolishdagi ahamiyatini ko'rib o'tish maqsadga muvofiqdir. Takrorlashning ahamiyati shundaki, takrorlash jorayonida faqat oldindan o'zlashtirilgan o'quv materiallarigina esga tushirilmay, balki shu o'quv materiallariga bog'liq bo'lgan yangi - yangi ma'lumotlar ham berildi. O'zlashtirilgan bilimlarning noaniq, tumanli bo'lib qolgan tomonlari oydinlashtiriladi va to'ldiriladi. O'quvchilar maktabda tabiat va jamiyat haqidagi bilimlarni har tomonlama egallash orqali tushunishga, mustaqil hayotga tayyorlanadilar va ma'lumotli kishilar bo'lib yetishadilar. O'zlashtirilgan bilimlarning, o'quv materialning qanday egallaganligini bilish o'qituvchi uchun ham o'quvchi uchun ham muhim ahamiyatga ega. Shu maqsadda o'qituvchi o'quvchilarning bilim. ko'nikma va malakalarini o'z vaqtida tekshiradi, hisobga oladi va baholab beradi.

Bilim, ko'nikma va malakalarni tekshirish va baholash o'quv jarayonining eng muhim va zaruriy qismlaridan bo'lib, u 3 asosiy vazifani bajaradi:

a) bolalar tomonidan o'zlashtirilayotgan bilim, hosil qilingan ko'nikma va malakalarni nazorat qilish;

b) bilimlarning sifatini aniqlash;

v) o'quv dasturida belgilangan materiallarni ongli, izchil va mustahkam o'zlashtirib olishga undash. Bu masalalar ta'limiy ahamiyatga molikdir.

Bilim, ko'nikma va malakalarni tekshirish va baholash jarayonida o'quvchilar o'qishga ongli munosabatda bo'lishga, izchil ishlashga, ongli intizomga, qiyinchiliklarni yengish, o'zida irodaviy sifatlarni o'stirishga, o'ziga hamda boshqalarga nisbatan talabchan bo'lishga o'rgatib boradi. Bu masalalar esa katta tarbiyaviy ahamiyatga egadir. Uquvchilar bilimini tekshirish bolalar tomonidan o'zlashtirilgan bilimning sifatini aniqlash, ularni o'quv dasturida belgilangan materiallarni izchil va puxta o'zlashtirib olishga da'vat etish vositasidir.

3. 
   “Xatar guruxi”ga kiruvchi bolalarni aniqlashning o‘ziga hosliklari.
   

Masalan, psixologik-pedagogik amaliyotda "xavf ostida bo'lgan bolalar" tushunchasi ko'rib chiqiladi, u an'anaviy ravishda kam ta'minlangan oilalar farzandlarini, deviant xulq-atvorli bolalarni, o'qishi va rivojlanishida muammolari bo'lgan talabalarni, shuningdek surunkali kasalliklar va nogironlar. Shuningdek, masalan, psixologlar "xavf ostida bo'lgan oila" tushunchasini ko'rib chiqadilar Og'zaki nutqda, shuningdek, ommaviy axborot vositalarida "xavf guruhi" tushunchasi ko'pincha ma'lum turdagi ta'sirga eng moyil bo'lgan aholining guruhlariga murojaat qilish uchun ishlatiladi: o'g'irlash, ko'chada kaltaklash, ish joyidagi zo'ravonlik va boshqalar.

Kasb-hunarga yo'naltirish va psixologik yordam lug'ati Xavf guruhi - oilada, maktabda va bolalar hayotining qoidalari va qoidalarini buzishga moyil bo'lgan har xil yoshdagi bolalarning shartli ravishda ajralib turadigan guruhi jamoat joylarida, deviant shartli jazolanadigan xatti-harakatga ega bolalar.

Risk so'zi ehtimol yoki bo'lmasligi mumkin bo'lgan, ehtimol salbiy, istalmagan narsaning ehtimoli, yuqori ehtimolligini anglatadi. Shuning uchun, xavf ostida bo'lgan bolalar haqida gapirganda, bu bolalar ishlamasligi yoki ishlamasligi mumkin bo'lgan ba'zi kiruvchi omillar ta'sirida ekanligi tushuniladi. Aslida, biz xavfning ikki tomoni haqida gapiramiz. Bir tomondan, bu jamiyat uchun ushbu toifadagi bolalar xavf tug'diradi. Shuni ta'kidlash kerakki, "xavf guruhi" tushunchasi Sovet davrida aynan jamoat manfaatlari ustuvorligi nuqtai nazaridan paydo bo'lgan. Ushbu kontseptsiya odamlarning, oilalarning toifalarini ajratishga imkon berdi, ularning xatti-harakatlari boshqalarga va umuman jamiyat uchun ma'lum bir xavf tug'dirishi mumkin edi, chunki u zid edi umumiy qabul qilingan normalar va qoidalar. Biroq, ichida so'nggi paytlarda ushbu toifadagi bolalar mutaxassislar tomonidan birinchi navbatda o'zlari doimo duch keladigan xavf nuqtai nazaridan ko'rib chiqiladi: hayot, sog'liq, normal sharoitlarni yo'qotish xavfi to'liq rivojlanish va hokazo.

V.E.ning yondashuvi Letunova, quyidagi xavf omillarini guruhlarini aniqlaydi: biomedikal (sog'liq guruhi, irsiy sabablar, tug'ma xususiyatlar, aqliy va jismoniy rivojlanishdagi buzilishlar, bola tug'ilishi uchun sharoitlar, onaning kasalliklari va uning turmush tarzi, travma intrauterin rivojlanish va hokazo.); ijtimoiy-iqtisodiy (katta va yolg'iz ota-onalar, voyaga etmagan ota-onalar, ishsiz oilalar, axloqsiz turmush tarzini olib boradigan oilalar; jamiyatda yashay olmaslik; qochish, beparvolik, bekorchilik, o'g'irlik, firibgarlik, janjallar, qotillik, o'z joniga qasd qilishga urinishlar, tajovuzkor xatti-harakatlar, alkogolli ichimliklar, giyohvand moddalar va boshqalarni ishlatish); psixologik (begonalashish ijtimoiy muhit, o'z-o'zini rad etish, nevrotik reaktsiyalar, boshqalar bilan aloqaning buzilishi, hissiy beqarorlik, faoliyatdagi muvaffaqiyatsizlik, ijtimoiy moslashuvdagi muvaffaqiyatsizlik, aloqa qiyinchiliklari, tengdoshlari va kattalar bilan o'zaro aloqasi va boshqalar); pedagogik (ta'lim muassasasi dasturlari mazmuni va bolalarni psixofiziologik xususiyatlariga o'rgatish shartlari, bolalarning aqliy rivojlanish darajasi va o'rganish darajasi, salbiy baholarning ustunligi, faoliyatdagi noaniqlik, o'rganishga qiziqishning yo'qligi, ijobiy tajribaga yaqinlik, o'quvchining qiyofasiga mos kelmaslik va boshqalar). ... Men T.I.Shulga fikrlari bilan o'rtoqlashaman. va Oliferenko L.Ya. va "xavf guruhi" bolalari tushunchasi bo'yicha men quyidagi toifadagi bolalarni nazarda tutaman: 1) aniq klinik va patologik xususiyatlarga ega bo'lmagan rivojlanish muammolari bo'lgan bolalar; 2) turli holatlar tufayli ota-ona qaramog'isiz qolgan bolalar; 3) kam ta'minlangan oilalar, ijtimoiy oilalar farzandlari; 4) ijtimoiy-iqtisodiy va ijtimoiy-psixologik yordam va yordamga muhtoj oilalar farzandlari; 5) ijtimoiy va psixologik-pedagogik nosozlik namoyon bo'lgan bolalar. Bolani xulq-atvori, o'rganishi, munosabatlari xavf ostida bo'lganligi sababli, ko'pincha tadqiqotchi A.L. Lixarnikov qiyin so'zi bilan nimani anglatishini bilish uchun o'quv muassasalarining 200 o'qituvchisi o'rtasida so'rovnoma o'tkazdi. Ma'lum bo'lishicha, biz ko'pincha darsda muloqot qilish qiyin bo'lgan bola haqida gaplashamiz, chunki u doimo o'zini ta'kidlaydi, bahslashadi, o'qituvchi bilan kurash olib boradi, isyon ko'taradi, uning adolatli bo'lishini talab qiladi, lekin shu bilan birga so'z uchun ham, mas'uliyatini ham anglamaydi. amallar va harakatlar. Ma'lum bo'lishicha, kattalar ularga yaqinlasha olmaydigan vaziyatda bolalar "qiyin" bo'lishadi.

O'qituvchilarning ba'zilari o'zlarining javoblarida bunday bir qator qiyinchiliklarni ta'kidladilar: noqulay, boshqarib bo'lmaydigan, tajovuzkor, o'qituvchilar va tengdoshlarini tushunmaydilar. Ularda boshqa bolalarga qaraganda bir necha marotaba ko'proq ish sarflash kerak, hatto ko'proq ish irsiyat va oila ta'sirini engishga yo'naltirilgan bo'lishi kerak. Giyohvand moddalarni iste'mol qilish, ichkilik ichish nega yomon ekanligini tushuntirish ular uchun qiyin, ular kattalarga ishonmaydi, har qanday aralashuvni rad etadi, o'z dunyosida yashaydi. O'qituvchilar ushbu qiyinchiliklarni bunday bolalarga bo'lgan munosabatiga qarab tasvirlaydilar va ko'pincha ular bunday bolalarning so'zsiz ichki rad etishlarini, ularning qat'iyan rad etishlarini namoyish etadilar.

Qiyin bola boshqalarga qaraganda ko'proq duch keladi har xil turlari ota-onalar va o'qituvchilarni bezovta qiladigan yoki qo'rqitadigan muvaffaqiyatsizliklar, natijada unga yutqazuvchining "yorlig'i" tayinlanadi, bu esa bolaning o'zi uchun munosabat bo'ladi. Xavf - faoliyatida muvaffaqiyatsizlikka uchraganida kutilgan kamchilik - asoratlarni keltirib chiqaradi, bolaning moslashishiga yo'l qo'ymaydi normal hayot jamiyatda. Shunday qilib, xavf ostida bo'lgan bolalarni ajratib turadigan asosiy xususiyati shundaki, ular rasmiy ravishda, qonuniy ravishda, ularni talab qilmaydigan bolalar deb hisoblashlari mumkin.

Bolalarning o'zi bu muammolarni o'zi hal qila olmaydi. Ular ularni amalga oshirolmaydilar yoki o'zlari duch kelgan qiyin hayotiy vaziyatdan chiqish yo'lini ko'rishmaydi. Shu bilan birga, xavf ostida bo'lgan bolalar nafaqat haddan tashqari ta'sirga duchor bo'lmaydilar salbiy omillar, lekin ko'pincha ular boshqalardan yordam va xushyoqishni topa olmaydilar, shu bilan birga o'z vaqtida berilgan yordam bolani qo'llab-quvvatlashi, qiyinchiliklarni engib chiqishi, dunyoqarashi, qadriyat yo'nalishlarini o'zgartirishi, hayotning mazmun-mohiyatini tushunishi va oddiy fuqaro, inson, shaxs bo'lishiga yordam berishi mumkin.