Pechat jahon-tarixi uzb 11-sinf 2018-2019 darslik

T
abiiy resurslar muammosi va biosferaning ifl oslanishi.
 
Y
er 
yuzidagi hayotga tahdid qilayotgan xavfl 
ardan yana biri inson 
ning 
ishlab chiqarish faoliyati bilan bog‘liq. 
I
nson ishlab chiqarish fao-
liyati ning 
Y
er biosferasiga salbiy ta’ 
siri kun sayin oshib bormoqda. 
 
K
eyingi  yillarda  sayyoramizni  quyoshning  radio aktiv  nurlaridan  hi-
moya qilib turgan ozon qatlami buzilmoqda. 
O
qi batda 
odamlar ning 
saraton kasalligiga yo‘ 
liqishi, hayvon va o‘sim 
liklarning kasal 
lani 
shi 
xavfi   osh moqda. 
A
tmosferaga is gazlari 
ning ko‘plab chi 
qari 
li 
shi glo-
bal iqlim o‘zga 
rishi jarayonini bosh 
lab berdi. 
N
atijada sayyoramizda 
o‘rtacha harorat yil sayin oshib bormoqda. 
K
elajakda qutb muz 
lik 
lari, 
G
ren landiya  va 
A
n 
tarktida muz qatlam 
la 
rining erishi, dunyo oke 
ani 
sathining ko‘ta 
ri 
li 
shi, qirg‘oq bo‘yida 
gi yuz 
lab shahar 
larni, keng hosil-
dor yerlarni suv bosishi kutilmoqda. 
O‘
zbekistonda hal qilinishi lozim bo‘lgan shunday eng katta 
muammo  –  bu 
O
rol dengizi muam 
mosi. 
S
o‘nggi qirq yil mobayni-
da 
O
rol dengi 
zi havzasi keskin qis 
qardi, suv hajmi kamay 
di, uning 
mineral 
lashu 
vi esa o‘nlab marta oshib, dengizni tirik organi 
zm 
larning 
yashashi uchun yaroqsiz holga keltirdi. 
B
ugunga kelib, dengizning 
90 % 
idan ortiqrog‘i qurib bo‘lgan. 
B
unday manzara 
O
rolbo‘yi aho-
lisi, ayniq 
sa, bolalar sog‘lig‘i, millat genofondi, atrof-muhit musaf-
foligiga jiddiy zarar yetkazmoqda.

---

128
S
o‘nggi davrda 
Y
er yuzi aholisining katta qismi to‘plangan sha-
harlarda inson o‘tmishdagiga nisbatan ancha katta axbo 
rot ta’siriga 
uchramoqda. 
N
atijada asab-psixologik, saraton va yurak-qon  
tomir 
kasalliklari ko‘payib bormoqda. 
Y
uz yillar davomida shakllangan 
turmush tarzidagi o‘zgarishlar, ayniqsa, zamonaviy qulayliklar nati-
jasida harakat 
ning kamayishi ham inson salomatligiga salbiy ta’sir 
ko‘rsatmoqda. 
Zaharli  gazlar  –  insoniyatning  global  muammosi
A
lbatta, yuqorida keltirilganlar insoniyat hal qilishi lozim bo‘lgan 
muammolarning barchasini qamrab olmaydi. 
U
lardan ayrimlari, masa-
lan, insoniyatning ma’naviy inqirozi, axloqiy buzilish kabi muammolar 
juda murakkab bo‘lib, ularning hal qilinishi 
Y
er yuzida insoniyatni 
saqlab  qolish  va  keyingi  rivojlanishini  ta’minlash  uchun  favqulodda 
muhim hisobla 
nadi. 
Sh
u qatori insoniyat oldida jamiyat va tabiat 
o‘rtasidagi muvozanatni tik 
lash, ekologik, texnologik va ijtimoiy ja-
rayonlarni uyg‘unlashtirish, ij 
timoiy tanglikni bartaraf qilish va nati-
jada insoniyat sivilizatsiya 
sini saqlab qolishdek olamshumul murakkab 

---

129
vazifa turibdi. 
B
u muammo 
lar 
ni hal qilish insoniyatdan, eng avvalo, 
hamkorlik va hamjihatlikni talab qiladi.