Pechat jahon-tarixi uzb 11-sinf 2018-2019 darslik

I
roq. 
1932-yili o‘z mustaqilligini e’lon qilgan 
I
roqda 1968-yili 
hoki miyatga 
A
rab sotsialistik uyg‘onish (
BAAS
) partiyasi keldi. 
H
u-
kumatni prezident 
H
asan al-
B
akr bosh 
qardi, ammo real hokimiyat 
mudofaa vaziri 
S
ad dam 
H
usayn qo‘liga o‘tdi. 
B
u jarayonlar 
I
roqqa 
Suriyada dahshatli urush
oqibatlari

---

107
neft 
dan ke 
ladigan daro 
madning beqiyos oshishi 
davriga to‘g‘ri keldi. 
A
holining hayot dara 
jasi 
sezi lar li  yaxshilandi. 
1979-yili 
S
addam 
H
usayn rasman 
I
roq prezi-
denti etib saylandi. 1980-yil sentabrda 
I
roq 
E
ron-
ga qarshi urush boshladi. 
B
u urush 
XX
 asr 
ning 
eng uzoq davom etgan hududiy to‘q 
na 
shu 
vi bo‘ldi. 
U
 ko‘plab qurbonlarga olib keldi. 
1990-yili 
I
roq yana bir xalqaro janjalga sabab 
bo‘ldi. 
U
 
Q
uvaytga bostirib kirib, uning hududini 
egallab oldi. 
BMT
 
X
avfsizlik kengashi 
Q
uvayt-
dan 
I
roq qo‘shinlarining zudlik bilan olib chiqib 
ketilishini talab qildi. 
I
roqqa qarshi sanksiya e’lon qilindi. 
B
ir necha 
oylik diplomatik harakatlardan so‘ng 1991-yil yanvarda 
AQSH
 bosh-
chiligidagi xalqaro kuchlar 
Q
u 
vaytni ozod qilish bo‘yicha «
S
ahrodagi 
bo‘ron» 
operatsiya sini 
bosh la di. 
I
roq armiyasi to‘liq tor-mor qilindi. 
K
uza tuv chilar 
S
.
H
usaynning qulashini bashorat qilgandilar, biroq u 
o‘z hokimiyatini saqlab qoldi. 
H
oki miyatni 
mustah kamlab 
olib, 
S
.
H
usayn 
BMT
ning 
I
roq harbiy 
das tur la ri ni  to‘x tatishga  yo‘naltirilgan  urinishlariga  qarshi lik  ko‘rsatdi. 
U
 
BMT
  ins pek tor larini 
AQSH
  foyda siga  jo suslik  qilishda  aybla di  va 
barcha xalqaro inspektor 
larni mam 
lakatdan quvib chiqar 
di. 
Sh
undan 
so‘ng,  1999  –  2000-yillari 
AQSH
 boshchiligidagi xal 
qa 
ro kuchlar 
I
roq 
harbiy obyektlari 
ni bombar 
dimon qildi. 2003-yili 
AQSH
 va 
B
uyuk 
B
ritaniya qo‘shinlari 
B
ag‘dodga bostirib kirdi. 
S
.  
H
usayn hukumati 
qu la di. 
A
me 
 
rika 
lik 
lar va ularning ittifoqchilari butun mamlakat hu 
du-
di 
da o‘z nazoratini o‘rnatdi. 
U
lar 
S
.  
H
u 
saynning ikki o‘g‘li va yosh 
nabirasini  o‘ldirishdi.  2003-yil  dekabrda 
S
.
H
usayn 
ning o‘zi ham qo‘lga 
olindi va osib o‘ldirildi. 
D
iktator o‘ldirildi. 
A
mmo va’da berilgani 
dek 
I
roqda demo 
kratiya 
va tinchlik o‘rna 
tilmadi. 
AQSH
 va uning ittifoqchilari 
I
roq dagi  vazi-
yatni 
ji lov lay 
ol ma dilar. 
T
errorchilik harakatlari avj oldi. 
B
ularning 
natijasida ko‘plab begunoh odamlar qurbon bo‘ldi. 
2005-yili qabul qilingan konstitutsiyaga binoan 
I
roq uning xalqini 
tashkil qiluvchi uchta etnos 
 
– 
 
arab-sunniylar, arab-shialar va kurdlar keli-
shu 
viga asoslangan parlamentar federativ respublika deb e’lon qilindi. 
S
.  
H
usayn paytida hokimiyatda bo‘lgan sunniylar endi muxolifatga 
o‘tdi. 
A
mmo 2010-yili bo‘lib o‘tgan parlament saylovlarida kutilmaganda 
muxoli 
fatdagi sunniylar g‘alaba qozondi. 
B
iroq, joylarda real hokimi-
Saddam Husayn

---

108
yat turli qurolli guruhlar qo‘lida qoldi. 
U
lar o‘zlari egallagan hududda 
shari 
at qonunlarini joriy qilib, minglab begu 
noh kishilarni o‘rta asr-
chilik usullari bilan qatl qildi. 
M
illi 
onlab kishilar qochoqqa aylandi.