Pdf-xchange 0 Examples

Adabiyotlar: 
1.
Инкина, О.Н. Самообразовательная деятельность студентов вуза как 
условие повышения качества их подготовки / О.Н. Инкина, Л.И. Хо-
лина. – Новосибирск : НГАУ, 2006. – 160 
2.
Абдулова, Л.Ш. Особенности формирования исследовательской ком-
петентности студентов / Л.Ш. Абдулова // Известия Южного феде-
рального университета. Педагогические науки.- 2009.-№ 1.- 
С.157.162 
BASE64 SHIFRLASH ALGORITMI 
Abduvohidov M., talaba Mahmudov M. 
Andijon davlat universiteti 
Base64 to’g’rida-to’g’ri tarjima qilinganda “64 asosdagi pozitsion sanoq 
sistemasi” degan ma’noni anglatadi. Base64 algoritmi 64 ta belgidan iborat 
kodlash alfavitidan foydalaniladi. Kodlash alfaviti katta-kichik lotin harflar (A-Z, 
a-z), raqamlar(0-9) va ikkitida maxsus belgidan iborat. 64 asosdagi belgini 6-bit 
bilan kodlash yetarli (26 = 64). 
Bu algoritmni amalga oshirish uchun kodlash alfavitini tuzish kerak 
bo’ladi. Kodlash alfaviti C tilida quyidagicha bo’ladi. 
const 
char 
TABLE[65]="ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZabcdefghijklmnopqrst
uvwxyz0123456789+/";
C tilida satrlarni belgilar massivi ko’rinishida tasvirlanadi. Bu dasturlash 
tilida Pascal dasturlash tili kabi string o’zgaruvchisi mavjud emas. C tilida satr 
tugatilganini ifodalash uchun maxsus belgi (‘\0’) ishlatiladi. Shu sababli C tilida 
berilgan satr uzunligidan 1 ta ko’p bo’ladi. Yuqoridagi kodlash alfavitimiz ham 
64 ta belgi va bitta ‘\0’ belgi bilan birga 65 belgidan iborat bo’ladi. 
Kompyuter xar bir belgi uchun 1-bayt xotirani egallaydi, bu degani xar bir 
belgi uchun 8-bit xotira ajratiladi. Misol uchun “Salom” so’zi kompyuter 
xotirasida “101001101100001011011000110111101101101” ko’rinishda boladi. 
Xar bir belgi ASCII jadvalidagi belgilarga mos kodlangan “S” belgisi ASCII 
jadvalida “83” soni bilan kodlangan. 83 soni ikkilik sanoq sistemasida “1010011” 
ga teng bo’ladi. 
1-rasm 
Endi “Salom” so’zidagi bitlarni (5*8 = 40 –bit) 6-bit qilib guruhlab olish 
kerak. Matndagi bitlarni guruhlash jarayoni ongdan chapga yo’nalgan bo’ladi. 
Birinchi 8 bit kiritiladi va uni ongdan 6 bitini ajratib olinadi, keyin ortib qolgan 

---

20 
bit va 8 bit kiritiladi. Agarda ortib qolgan bitlar soni 6 ga teng yoki oshib ketsa 
yana bir marta 6 bit ajratib olinadi. Xar bitta ajratib olingan bitlar guruhi son 
qiymati 0…63 oraliqda bo’ladi. Shifr alfavitimizdagi indeksi shu songa teng 
bo’lgan belgini yozamiz. 
 2-rasm 
3-rasm