|
Paxta tolasi
— chigit qobig
ʻ
ida yetiladigan ingichka, uzun, silliq va
pishiqtabiiy tola. Asosan, paxta sellyulozasidan iborat. Paxta tozalash
korxonalarida chigitdan ajratib olinadi. Ip va to
ʻ
qimachilik mahsulotlari
tayyorlashda ishlatiladi. Paxta tolasidan, asosan, to
ʻ
qimachilik sanoatida
turli ip gazlama (satin, batist, zefir, to
ʻ
r, poplin va h.k.), trikotaj va boshqa
ishlab chiqariladi, yigirilgan ip tayyorlanadi. Undan aviatsiya, elektrotexnika
va avtomobil sanoatida parashyut, maxsus qistirmalar, izolyasiya
materiallari, transportyor lentalari, avtoshinalar, yuritma tasmalari va boshqa
ishlab chiqariladi. Bundan tashqari, momiq paxta, to
ʻ
qilmagan materiallar
va boshqa olishda ham ishlatiladi.
Paxta tolasi tarkibi (%): sellyuloza - 90,35 - 94,6; suv - 7; suvda eriydigan
moddalar - 0,5; inkrustatsiya moddalari - 0,75; yog
ʻ
va mum - 0,4; azot
moddalari - 0,5; kul - 0,12.
Paxta tolasi, asosan, shaffof moddalar (sellyuloza, yog
ʻ
, mum) dan tashkil
topsada xira bo
ʻ
ladi, chunki tarkibida har xil mayda qo
ʻ
shimchalar bor.
Yorug
ʻ
lik birinchi devor sirtidan notekis kaytishi tufayli tola oq bo
ʻ
lib ko
ʻ
rinadi.
Tolaning birinchi navi oqroq, past navlari to
ʻ
qroqsariq yoki jigarrang bo
ʻ
ladi.
Gazlama haqida ma’lumot
Gazlama
— arkok va tanda iplarining o
ʻ
rilishidan hosil bo
ʻ
ladigan, pardozlangan
va ishlatishga tayyor mato. O
ʻ
lchab - gazlab (qarang Gaz) sotilganligi uchun
shunday nomlangan. Gazlama qadimda daraxt po
ʻ
stloqlaridan qo
ʻ
lda,
keyinchalik tolalardan yog
ʻ
och dastgoxlar, do
ʻ
konlar, to
ʻ
quv stanoklarida
to
ʻ
qilgan. Hozir asosan avtomat stanoklarda to
ʻ
qiladi.
Oqartirilgan, sidirg
ʻ
a yoki gulli, o
ʻ
ng tomoni tukli va tuksiz G.lar bo
ʻ
ladi. G.dan
kiyim-kechak tikiladi, ro
ʻ
zg
ʻ
or buyumlari tayyorlanadi, u texnikaning turli
sohalarida ishlatiladi. G.lar tanda (o
ʻ
rish, bo
ʻ
ylama) va arqoq (enlama) iplarning
o
ʻ
rilishi, ularning materiali, eni, pardoz turlari, ishlatilishi bilan bir-biridan ajraladi (ip
gazlama, jun gazlama, ipak gazlama va h. k.). G.ning pishiqlik, kirishuvchanlik,
cho
ʻ
ziluvchanlik, qalinlik xossalari bor. Pishiqlik - tanda va arqoq iplarining
pishitilishi va o
ʻ
rilishiga bog
ʻ
liq, u maxsus dinamometr yordamida anikdanadi.
Cho
ʻ
ziluvchanlik - tanda va arqoq iplari yo
ʻ
nalishida tortilganda yirtilguncha
uzayishi. Dinamometrda pishiqlikni o
ʻ
lchash vaqtida aniqlanadi. Kirishuvchanlik -
saqlash, ho
ʻ
llash, yuvish va b. hollarda o
ʻ
lchamining qisqarishi. U tanda va arqoq
iplarining materiali va xossalari, to
ʻ
qimaning tuzilishi hamda pardozlash xillariga
bog
ʻ
liq; G. 3 -10% kirishishi mumkin. Qalinligi tanda va arqoq iplarining
yo
ʻ
g
ʻ
onligiga, zichligi va pardoz turlariga bogliq
Gazlamalarning yangi assortimenti
Gazlamalarning assortimenti juda xilma-xildir. Sanoatimiz 4000 artikuldan
ortiqroq zig`ir tolali, jun, shoyi va ip gazlamalar ishlab chiqaradi.
Texnik shartlarga muvofiq ishlab chiqarilgan mustaqil gazlama turi a r t i k u l
deb ataladi. Artikul raqamlar bilan belgilanadi. U biror gazlamaning
preyskurantdagi shartli tartib nomerini bildiradi.
Gazlamaning nomi bir xil, lekin artikuli har xil bo`lishi mumkin. Masalan,
chitning 9 artikuli, ip gazlama trikoning 35 artikuli, satinning 30 artikuli bor va
hokazo. Nomi bir xil, lekin artikuli turlicha bo`lgan gazlamalar bir-biridan biror
ko`rsatkichi – eni, ogirligi, zichligi, ba`zan o`rilishi bilan farq qiladi.
Gazlamalarning mavjud assortimenti doimo o`zgarib turadi. Modadan
qolgan, iste`molchidan chiqqan, eski artikullardagi gazlamalarni ishlab
chiqarish to`xtatiladi. Tola tarkibi, tuzilish, pardozi va xossalari jihatidan yangi
gazlamalar yaratish hisobiga assortiment yangilanib boradi.
Shu bilan birga, muayyan artikullardagi ko`pgina gazlamalar bir necha o’n
yil mobaynida ishlab chiqariladi. Masalan, chit, satin, bo’z, mitkal,
madapolam, kashemir, poplin shular jumlasidandir.
Jun gazlamalar assortimenti
Ishlab chiqarish usuliga qarab, jun gazlamalar kamvol va movut gazlamalar
ga bo’linadi. Kamvol gazlamalar qayta tarash usulida yigirilgan kalava
ipdan to’qilgan. Bunday gazlamalar jun gazlamalar ichida yupqa vaye
ngil hisoblanadi, ularning o’rilish naqshi yaqqol bilinib turadi.
Jun gazlama artikulidagi birinchi raqam gruppani bildiradi, ya’ni ishlab
chiqarish usuli va tola tarkibiga mos keladi. Artikuldagi ikkinchi raqam
kichik gruppani bildiradi, ya’ni gazlamaning nimaga ishlatilishini ko’rsatadi.
Kamvol gazlamalar ko’ylaklik, kostyumlik va paltolik xillarga bo’linadi.
Bularning ichida kostyumlik kamvol gazlamalar ko’proq ishlab chiqarildi.
Ko’ylaklik kamvol gazlamalar yengil bo’ladi, o’relish naqshi aniq bilinib
turadi, ular 15-31teksli yakka kalava ipdan va 15 teksli X2-
31 teks X2 li pishitilgan kalava ipdan silliq, mayda gulli va yirik gulli o’rilishlar
da to’qiladi.
Shoyi gazlamalar assortimenti
Tolalarning tarkibi, tuzilishi va pardozlanishi jihatidan shoyi gazlamalar turli-
tuman bo’ladi.Shoyi gazlamalar assortimentining 98% ini ximiyaviy tolala
rdan to’qilgan gazlamalar tashkil qiladi. Shoyi gazlama artikulining birin
chi raqami gruppa nomerini, ya’ni tola tarkibini, artikulning ikkinchi raq
ami kichikgruppa nomerini, ya’ni gazlamaning tuzilishi va nimaga ishlatil
ishini ko’rsatadi. Barcha shoyi gazlamalar artikuli besh raqamdan iborat
bo’ladi.Oxirgi ikkita gruppani shtapel gazlamalar tashkil qiladi
Shoyi gazlamalar assortimenti tez-tez o’zgarib turadi.
Ularning assortimenti elastik, hajmdor va profillangansintetik iplar ishlatish
o’rilish turlarini murakkablashtirish, shoyi gazlamalarnipardozlashning har
xil usullari hisobiga kengayadi.
E’tiboringiz uchun rahmat!
Do'stlaringiz bilan baham: |
