Патологик

Промоция
– 
фаоллашиш 
канцерогенез 
ривожланишининг 
механизмининг иккинчи босқичидир. Трансформацияланган ҳужайралар 
тўқимада узоқ муддат фаолсиз шаклда қолиши мумкин. Ўзи трансформация 
чақирмайдиган, қўшимча коканцероген омилнинг таъсири билан ҳужайра 
бўлинишининг стимуляцияси пайдо бўлади, латент холатидаги ўсма 
ҳужайралари кўпая бошлайди, ва ўсма тугунини хосил қилади. 
Канцерогенларни 
кўпчилиги 
хам трансформация чақирувчи хам 
фаоллашдирувчидир. 
Экспериментда канцерогенезни икки босқичли жараён сифатида 
ўрганиш мумкин, яъни алохида трансформация ва алохида промоцияни 
ўрганиш мумкин. Бунга яққол мисол Беренблюм-Моттрам тажрибасидир. 
Сичқонларнинг терисига 25 мкг миқдорида метилхолантерен текказилади. Бу 
миқдор ҳайвоннинг бутун хаёти давомида ўсма пайдо қилиш учун етарли 
эмас. Сўнг ҳайвонларни терисини худди шу жойига ўзи хечқачон ўсма 
чақирмайдиган 
кротон
ёғи суркалди, шу тажриба шароитида у канцероген 
билан трансформацияланган ҳужайраларни кўпайишини фаоллаштиради. 
Ҳайвонларда ўсма пайдо бўла бошлайди. 
Трансформацияланган латент ҳужайраларни борлигини Фишер 
тажрибасида хам ошкор қилиш мумкин. Бу тажрибада каламушнинг венасига 
50 дона Уокер карциномасининг ўсма ҳужайралари юборилади. Бу миқдор 
аслида ўсмани индукцияси учун етарли эмас, ва инъекция қилингандан кейин 
узоқ муддат каламушларда ўсма пайдо бўлмайди. Лекин шу каламушларни 
қорин бўшлиғини жаррохлик йўли билан бир неча марта очилса ва жигарига 
тегилса, у вақт каламушлар жигарида Уокер карциномаси пайдо бўлади. 
Яллиғланиш чақирувчи моддалардан баъзилари канцерогенезни 
фаоллаштиради. Масалан, Бернблюм-Моттрам тажрибаси шароитида иприт 
ва кантаридиннинг суюлтирилган эритмалари терига кучсиз қитиқловчи 

---

355 
таъсир қилади холос, лекин улар, аниқ антиканцероген таъсир кўрсатади. 
Фаоллашишнинг механизми эхтимол трансформацияланган ҳужайрада 
ҳужайра бўлинишининг репрессори йўқотилган ёки ингибирланган бўлса, у 
вақт ҳужайра бўлинишининг бошланиши учун қўшимча стимул (туртки) 
талаб қилинса керак.