Патентшунослик, лицензиялаш ва

 

---

6 
1. 
ПАТЕНТ ТЎҒРИСИДА ТУШУНЧА
. 
МАМЛАКАТ ТАРАҚҚИЁТИ ВА 
РИВОЖЛАНИШИДА ИХТИРОНИНГ ЎРНИ
 
 
Режа
 
1. XXI- 
аср – компьютер ва ахборот технологиялар асри. 
2. 
Патентшуносликни ривожлантириш бўйича Ўзбекистон 
Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг Қарор ва 
Фармойишлари. 
3. Ихтиро тўғрисида тушунча. 
4. Фан ва техника ривожланишида патентнинг ўрни. 
5. АҚШ, Япония, Жанубий Корея ва Ғарбий Европа 
мамлакатларида патентшуносликни ривожланиши. 
 
Таянч иборалар: саноат мулки, ихтиро, кашфиёт, техник 
ечим, ускуна, усул, услуб, модда. 
 
 
1.1. Ихтиро тўғрисида тушунча
 
XXI- 
асрда бутун дунё
илмий
-
техник ривожланишнинг 
компьютерлаштириш ва ахборотлар технологияси асрига кириб 
келди. Бу асрда ривожланган мамлакатларда космик фазони янада 
узлаштириш, биотехнология соҳасини ривожлантириш ва бошқа 
долзарб соҳаларни кескин ривожлантириш билан биргаликда 
мамлакатнинг барча устувор йуналишларига компьютер 
технологияларни жорий этиш, интернет тизимидан кенг куламда 
фойдаланишга катта эътибор ва маблағ
сарфланади.
Мамлакатимиз раҳбарияти барча соҳалар бўйича илмий
-
техник 
ривожланиш масаласини қўйган бўлиб, дунё миқёсида тенг 
бўлмаган янги материаллар,
технологик жараёнлар ва тубдан фарқ
қиладиган кам ҳаражатли меҳнат воситалар яратишни белгилаб 
қўйган.
Ҳаммага маълумки, илм ва ишлаб чиқариш соҳаларидаги
барча янгиликлар дунё
миқёсидаги ихтироларда ўз аксини топади. 
Шунинг учун бизнинг мамлакатимизда илғор ишчилар, муҳандис
-
техниклар ва илм вакилларининг ижодий фаолияти натижасида 
янгилик ва ихтиролар яратиб келинмоқда. 
Мамлакатимиз мустақилликка эришган дастлабки пайтларида 
Республикамизнинг 
илмий
-
техник 
салоҳиятидан 
самарали 
фойдаланиш, саноат мулки объектларини ҳимоясини таъминлаш ва 

---

7 
патент
-
лицензия фаолиятини такомиллаштириш мақсадида 1992 
йил 12 сентябрда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар 
Маҳкамасининг 432
-
сонли карори билан Ўзбекистон Республикаси 
саноат мулки тўғрисида Низом тасдиқланди. Давлатимизда патент
-
лицензия масалалари билан бевосита шуғулланиш Вазирлар 
Маҳкамаси қошида ташкил этилган Ўзбекистон Республикаси 
Патент Идораси зиммасига юклатилди. Патент Идорасининг асосий 
вазифалари Республика худудида патент тизими фаолиятини 
юритиш ва бошқариш булиб, саноат мулки объектлари бўйича 
аризаларни қабул қилиш ва уларга ҳимоя ҳўжжатларини беришдан 
иборатдир.
Ихтиро қадимдан буён давлатнинг барча илм соҳа 
ходимларининг диққат ва эътиборида бўлиб келмоқда. Янгилик 
– 
инсоннинг интеллектуал фаолияти, илмий изланишлар натижаси 
бўлганлиги туфайли психологларни, ихтирочилик фаолият билан 
илмий 
ва 
ижтимоий 
ривожланишнинг 
боғликликлари 
социологларни ўзларига жалб этади. Замонавий илмий
-
техника 
ривожланишдаги ихтиронинг ўрни билан файласуфлар, илм ва 
техника ривожланишида, инсоният билимига анча ҳисса қўшгани 
учун тарихчилар ва ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишда 
ихтиронинг муҳим аҳамияти бўлганлиги туфайли иқтисодчилар 
эътиборида доимий равишда бўлади, ниҳоятда хуқуқшунослар 
ихтирони хуқуқий субъект сифатида ўрганишади.
Ихтиро узининг келиб чиқишидан табиий
-
техник тоифасига 
киради, чунки ихтирочилик инсониятга ҳос, ўнинг ҳаёти ва 
фаолияти даврида зарурий атрибут сифатида кириб келган. 
Ибтидоий жамиятдаги одам чупнинг учини ўткирлаб пичоқ
, 
ўнинг 
учига йўнилган тошни боғлаб найзани ихтиро қилган, ҳайвон 
гуштларини олов тутунида димлаб
, 
гўшт маҳсулотларини узоқ
муддатга сақлаш йўлини топди.
Ихтиро сўзи 
– 
кўп маъноли сўз. Аввал маълум бўлмаган 
янгиликни кашф этиш жараёни ва шу жараёндан олинган
натижа 
ихтиро деб аталади. Жараён натижаси ҳам ҳар хил бўлиши мумкин. 
Масалан, машиналарни ихтиро қилиш, технологик услублар, 
шахмат, ёзув жараёни ва ҳ.к.
Давлат томонидан ихтирони аниқлаш, тузиш, яратиш ва амалда 
қўллаш масалалари доимий назоратга олинади ва ўлар албатта 
илмий техник тараққиётни ривожлантириш мақсадида ишлаб 
чиқаришда қўлланилиши лозим.

---

8 
Хулоса қилиб айтганда, ихтиро 
– 
халк хўжалиги, ижтимоий
-
маданий ва давлат мудофааси соҳалари учун яратилган ва 
янгиликга, етарли фарқларга эга булган техник ечимлар.
Демак, ихтиро қўйидаги талабларга жавоб бериши керак: 
1. 
Техник ечим бўлиши;
2. 
Бу техник ечим янги бўлиши;
3. 
Аввал маълум бўлган техник ечимлардан тубдан фарқ
қилиши;
4. 
Бу ечим ижобий самара олиб келиши.