Патентшунослик, лицензиялаш ва

 
4.1. Ихтиро муаллифларининг хуқуқлари
 
Ихтиро муаллифларининг хуқуқлари ва ўларга бериладиган 
турли имтиёзлар мамлакат қонунлари билан белгиланган бўлиб, 
ўлар турли ва кўп қиррали. Ўлар фуқаро, меҳнат, маъмурий, 
молиявий хуқуқларда акс эттирилган.
Ихтиро яратишда ёки ихтиро муаллифининг қандай хуқуқлари 
бўлиши мумкин? Айрим ҳолларда адабиётларда бу туғрисида 
алоҳида хуқуқлар курсатилмаган.
Булар бўйича батафсил
тушунчага эга бўлиши учун бў
хуқуқларни қўйидаги тоифаларга булиш мумкин.
1. 
Ихтиро 
таклифларини 
уз 
вақтида 
аниқлаш, 
хужжатлаштириш учун муаллифнинг ҳақи борлиги.
2. Муаллифлик гувоҳномаси ёки патент билан белгиланган 
хуқуқлар. Бу хуқуқлар уз навбатида икки хил бўлади.
а) ҳимояланган ҳужжат (муаллифлик гувоҳномаси ёки патент) 
орқали бериладиган хуқуқлар;
б) айнан ҳар бир ихтирога боғлик бўлмаса ҳам ҳимояланган 
ҳужжат эгаларининг хуқуқлари.
3. Бошқа хуқуқларни ҳимоя қилиш ва уларни бажариш бўйича 
муаллиф хуқуқлари.
Кашфиёт, ихтиро муаллифлариниг шахсий ҳақ
хуқуқларидан 
энг аҳамиятлиси 
– 
муаллифлик хуқуқи, чунки бу хуқуқ
барча 
бошқа хуқуқларни белгилайди.

---

29 
Муаллифлик 
– 
аниқ
ишланмани
якка
шахс ёки бир гуруҳ
шахсларнинг фаолиятига таалуқлигини акс эттирадиган жамоа 
фикри. Буни мисол тариқасида эски замонларда, ҳали ихтиролар 
қайд қилинмаган пайтларда машҳур янгиликлар яратган Архимед, 
Леонардо де
Винчининг ихтироларидан келтириш мумкин ва бунда
янгиликларнинг номи билан муаллифларнинг ҳам номи маълум 
бўлган.
Ихтирочилик қонунларида бу хуқуқ
Давлат идоралари 
томонидан берилган хуқуқий ҳимоя ҳужжати 
– 
патент билан 
ифодаланади.
Муаллифлик расмий тан олиниши бу муаллиф шахсдан 
ташқари ҳар қандай шахс учун муаллифликни узига ўтказиш, 
ҳужжатда курсатилган муаллифни эътироз этиш, хуллас 
муаллифликка путур етказишга йўналтирилган ҳаракатларни 
тақиқлайди.
Муаллифликни тан олишда муаллиф томонидан ихтирога 
қўшимча исм ёки махсус ном ҳам берилиши мумкин. Бунинг учун 
Патент Агентлигига ариза бериш пайтида, ёки ариза берилгандан 
кейин, лекин патент бериш тўғрисидаги карор кабул килингандан 2 
ойдан ошмаган муддатда талаб аризасини бериш мумкин.
Агарда ихтиро муаллифлари бир неча киши бўлса унга исм 
ёки махсус ном берилиши учун хамма муаллиф ёки ариза 
берувчиларнинг розилиги керак. Ихтирога берилган исм ёки ном 
патент номида, ҳамда чиқарилган маҳсулотнинг ўзида, идишида, 
техник хужжатларида акс эттирилади.