I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

 

5.2-chizma. Narx minimal bo`lganda mahsulot otiqchaligi. 

 

 

Grafikdagi 

'

E

  nuqta  ortiqcha  mahsulotni  norasmiy  ravishda  muvozanat 

narxdan past narxda (

н

P

 narxda) sotilishi mumkin bo`lgan vaziyatni ko`rsatadi. 

Shunday qilib, talab va taklif modeli orqali bozor narxlarini o`zgartirishning 

oqibatlarini chuqur tahlil qilish mumkin.  

Faraz qilaylik, tovarga davlat tomonidan maksimal narx 

P *

 o`rnatildi deylik, 

ya’ni 

e

P

P



*

 (

e

P

 

muvozanatli narx)  

Ushbu  oshgan  ortiqchalik  grafikda  qo`sh  shtrixlangan  A  to`rtburchak  yuzi 

bilan ifodalangan. Lekin bir qator iste’molchilar tovar hajmi qisqargani uchun uni 

sotib ololmaydilar. Ularning iste’mol ortiqchaligining qisqarganligi shtrixlangan V 

uchburchak  yuziga  teng.  Demak,  iste’molchi  ortiqchaligining  sof  o`zgarishini 

quyidagicha aniqlash mumkin. 

           

B

A







ист.

,  

 

 

 (1) 

bu erda, 

ист.



 - iste’molchi ortiqchaligining sof o`zgarishi. 

Chizmadan  ko`rinib  turibdiki, 

B

A



  bo`lgani  uchun  sof  iste’molchi 

ortiqchaligi musbat 

.

0

ист.





 

E 

 

E



 

 

Q

 

 

S 

 

D 

 

P 

 

E

S

 

 

E

D

 

 

P

e

 

 

P

н

 

 

P

~

 

 

S

Q

 

 

e

Q

 

 

D

Q

 

 

0 

 

---

 

84 

Endi  ishlab  chiqaruvchi  ortiqchaligini  qaraymiz.  Bozorda  qolib  ishlab 

chiqarishni  davom  ettirayotgan  ishlab  chiqaruvchilar  bozor  narxidan  past  narxda 

1

Q

 hajmda mahsulot ishlab chiqaradi. Ishlab chiqaruvchilar grafikda ko`rsatilgan A 

to`rtburchak yuziga teng bo`lgan iste’molchi ortiqchaligini yo`qotadilar. Bozordan 

siqib  chiqarilgan  ishlab  chiqaruvchilar  tomonidan  yo`qotilgan  ishlab  chiqaruvchi 

ortiqchaligi esa S uchburchak yuzi bilan ifodalangan.