I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

26-rasm. Yerga talab. 

Bu erda qishloq xo`jaligi uchun bo`lgan talab chizig`i manfiy yotiqlikka ega. 

Nega deganda, yer unumdorligining kamayish qonuniga asosan, mavjud texnika va 

texnologiya  o`zgarmaganda  foydalaniladigan  erning  ortib  borishi,  uning 

hosildorligini  kamayib  borishiga  olib  keladi.  D.Rikardoning  (1772-1823)  ilmiy 

asarlari  yer  unumdorligining  kamayish  qonunini  keng  tarqalishida  muhim  rol 

o`ynagan. 

Noqishloq  xo`jalik  sohalarining  yerga  bo`lgan  talab  chizig`i  ham  manfiy 

yotiqlikka  ega.  Bu  erda  ham  qurilish  uchun  nafaqat  shahar  ichidagi  erlardan 

foydalaniladi (ular cheklangan), balki shahar atrofidagi erlardan ham foydalanishga 

to`g`ri  keladi.  Hozirgi  vaqtda  qishloq  xo`jaligi  bilan  bog`liq  bo`lmagan  sohalar 

uchun erga bo`lgan talab o`sish tendentsiyasiga ega. Ushbu talab o`z ichiga uy-joy 

qurish  uchun  bo`lgan  talabni,  infratuzilma  ob’ektlari  uchun  va  sanoat  ob’ektlari 

qurish  uchun  bo`lgan  talablarni  oladi.  Inflyatsiya  darajasi  yuqori  bo`lganda 

ko`pchilik  ortiqcha  pulini  er  sotib  olishga  sarflaydi  (yerga  bo`lgan  inflyatsion 

talab). Shuning uchun ham er boylikni saqlash va uni ortishini ta’minlash ob’ekti 

sifatida  qaraladi.  Noqishloq  xo`jalik  yerlarga  talab  yerning  hosildorligiga  bog`liq 

bo`lmay,  ko`proq  uning  qulay  joylashuviga  (shaharga  yaqin)  bog`liqdir.  Odatda 

shahar  markazlaridagi  yer  narxi  yuqori  bo`ladi,  shahar  markazidan  yiroqlashgan 

sari esa uning narxi kamayib boradi. 

P 

 

Q 

D = D

қ/х

+D

ноқ/х

 

D

ноқ/х

 

D

қ/х

 

---

 

370 

Qishloq xo`jaligi uchun kerak bo`lgan erlarga talab uning hosildorligiga va bu 

hosildorlikni  oshirish  imkoniyatlariga,  erning  joylashuviga  (qishloq  xo`jalik 

mahsulotlari iste’molchilaridan uzoqlashish darajasiga) bog`liq. 

Qishloq  xo`jalik  yerlariga  talab  oziq-ovqat  mahsulotlariga  bo`ladigan  talab 

bilan belgilanadi. Ma’lumki, oziq-ovqat mahsulotlariga talab noelastikdir. Insonlar 

oziq-ovqatsiz  yashay  olmaydilar.  Shuning  uchun  am  oziq-ovqat  mahsulotlarining 

asosiy turlariga bo`lgan talab, ularning narxi qanchalik oshmasin, kam o`zgaradi. 

Oziq-ovqat  mahsulotlariga  talabning  noelastikligi  shuni  bildiradiki,  ularning 

taklifini  kam  miqdorda  qisqartirish,  mahsulotlar  narxini  keskin  oshib  ketishiga 

sabab bo`lishi  mumkin va  aksincha, taklifning  ko`payishi  (hosildor  yil kelganda), 

oziq-ovqat mahsulotlari narxini keskin kamayib ketishiga olib kelishi mumkin.