I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Rasm 

(a) A Firma foyda bilan 

(b) A Firma zarar bilan 

Miqdor

 

Miqdor

 

Narx

 

Narx

 

---

 

234 

 

Bozorga  kirish  va  chiqish  haqidagi  qarorlar  chiqayotgan  firma  egalari  va 

yangi  ish  boshlayotgan  tadbirkorlarning  rag`batiga  bog`liqdir.  Agar  firmalar 

bozorda  allaqachon  foyda  keltiruvchiga  aylangan  bo`lsa,  bu  yangi  ochilayotgan 

firmalarga bozorga kirishiga rag`bat bo`ladi. Bu kirish firmalar sonini kengaytiradi 

va  mahsulot  ta'minoti  miqdorini  o`stiradi,  foyda  va  narxlarni  tushiradi.  Agar 

firmalar  bozorda  yo`qotishlarga  ega  bo`lishni  boshlasa,  chiqish  istagidagi 

firmalarni  bozordan  chiqib  ketishiga  sabab  bo`ladi.  Bu  chiqish  firmalar  sonini 

kamaytirib,  mahsulot  sonini  oshiradi,  narx  va  foyda  ham  oshadi.  Kirish  chiqish 

jarayoning  so`ngida  bozorda  qolgan  firmalar  nullik  iqtisodiy  foyda  qiladilar. 

Firmaning foydasi quyidagicha yoziladi: 

Foyda = (P-ATC) x Q 

 

Bu  tenglama  shuni  ko`rsatadiki,  mahsulot  ishlab  chiqarishning  o`rtacha 

umumiy  xarajati  mahsulot  narxiga  teng  bo`lsa,  firma  nullik  foydaga  ega  bo`ladi. 

Agar narx o`rtacha umumiy xarajatdan baland bo`lsa, foyda ijobiy bo`lib, bu yangi 

firmalarni  bozorga  kirib  kelishlariga  sabab  bo`ladi.  Agar  narx  o`rtacha  umumiy 

xarajatdan  past  bo`lsa,  foyda  salbiy  bo`lib,  bu  ishlayotgan  firmalarni  bozordan 

chiqib ketishlariga sabab bo`ladi. Bozorga kirish chiqish jarayoni o`rtacha umumiy 

xarajat va narx tenglashtirilgandagina tugaydi. 

Bu  tahlilni  ikkilantiruvchi  tomoni  ham  bor  ekan.  Biz  avvalgi  boblarda 

aytganimizdek,  raqobatli  bozor  chekli  xarajatlarni  narxga  tenglashishi  bilan