I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

 

Yashirin faoliyat: printsipal-agent, agent va ma’naviy tavakkalchilik 

 

Ma’naviy tavakkalchilik bu muammo bo`lib, u agent deb atalgan bir shaxs 

printsipal-agent  deb  atalgan  boshqa  bir  shaxsning  topshirig`ini  bajarishida 

vujudga keladi. Agar printsipal-agent agentning hatti-harakatini to`liq nazorat qila 

olmasa,  u  holda  agent  printsipal-agent  o`ylaganidan  ko`ra  kamroq  samara  bilan 

ishlaydi.  Ma’naviy  tavakkalchilik  bu  tavakkal  yoki  “havf”  bo`lib,  unda  agent 

noto`g`ri  yoki  ahloqsiz  hatti  harakat  qiladi.  Bunday  holatlarda  printsipal-agent 

koproq  ma’suliyat  bilan  ishga  yondashishi  uchun  xar  xil  rag’batlantirishlardan 

foydalanadi. 

Ish  bilan  bandlik  munosabatlari  klassik  misoldir.  Printsipal-agent  bu  ish 

---

 

156 

beruvchi,  agent  bu  ishchi.  Ahloqiy  havf  muammosi  bu  yaxshi  nazorat  ostida 

bo`lmagan ishchining  o`z javobgarligidagi ishdan qochishi. Ish beruvchilar bunga 

turlicha javob qaytarishlari mumkin: 



 Yaxshiroq  nazorat  qilish.  Ota  onalar  yonlangan  enagalarni  ular  yo`qligida 

bolalariga  munosabatini  ko`rish  uchun  uyga  yashirin  kameralar  o`rnatishadi. 

Maqsad ma’suliyatsiz munosabatni tutish. 



 Yuqori darajadagi oylik. Ish xaqi samaradorligi nazariyasiga ko`ra, ba’zi ish 

beruvchilar o`z ishchilariga oylikni mehnat bozoridagi narxdan yuqoriroq to`lashni 

afzal  deb  bilishadi.  Oddiy  darajadan  yuqoriroq  oylik  oladigan  ishchi  o`z  ishidan 

noto`g’ri  yo`lda  foydalanishi  kamroq  ehtimolda,  chunki  agar  u  qo`lga  tushsa  va 

haydalsa u qayta bunday oylik to`lanadigan joy topa olmasligi mumkun. 

Ish  beruvchi  ahloqiy  havf  kamaytirish  uchun  ushbu  yo`llardan  istaganini 

tanlashi mumkin.