Панель моделида ишлатиладиган ўзгарувчилар-
нинг тасвирий статистикаси
94
Ўзгарув-
чилар
Кузатувлар
Ўзгарув-
чиларнинг
ўртачаси
Стандарт
четланиш
Ўзгарув-
чиларнинг
минимум
нуқтаси
Ўзгарув-
чиларнинг
максимум
нуқтаси
ln_as
120
24,4706
242,1604
21,5710
29,2226
ln_cr
120
21,3872
394,6960
17,7090
27,6497
ln_lm
120
23,5805
258,4179
20,8719
29,2017
ln_nc
120
4,1218
31,7083
2,6390
5,7365
ln_ar
120
2,7127
1,0399
2,4025
2,9519
ln_nb
120
4,1192
14,4679
3,5263
5,1179
Жадвалдаги панель маълумотлари асосида ўзгарув-
чиларнинг тасвирий статистикасидан АТ “Алоқабанк”
филиаллари активлар қиймати (ln_as) ўртача тебраниши
24,4706 бандни ташкил этса, мазкур ўзгарувчининг мак-
симум нуқтаси 29,2226 бандни, минимум нуқтаси 21,5710
бандни, стандарт четланиш эса 242,1604 бандни ташкил
этганлигини кўришимиз мумкин.
Бу эса, АТ “Алоқабанк” филиаллари активларнинг қий-
мати қай даражада волатилиги кўрсатади. Капиталла-
шув даражаси эса (ln_cr) тасвирий статистикада таҳлил
қиладиган бўлсак, ўртача тебраниш кўрсаткичи 21,3872
бандни, максимум нуқтаси 27,6497 бандни, минимум
нуқтаси 17,7090 бандни ташкил этиб, стандарт четлани-
ши эса, 394,6960 бандни ташкил этганлигини кўришимиз
мумкин. Бундан кўриниб турибдики, банк филиаллари
капиталлашувининг ўсиш ҳажми юқори ўсиш эканлиги-
94
“Алоқабанк” АТБ маълумотлари асосида Eviews-9.0 дастури ёрда-
мида муаллиф томонидан тайёрланган.
140
Ҳасан Ўткирович Раҳматов
дан далолат беради. Қолган ўзгарувчилар ҳисобланган
асосий дебит айланмаси базавий ҳисоблаш миқдоридан
5000 баробаридан юқори бўлган мижозлар сони (ln_nc)
ва ҳудудлардаги рақобатчи банклар сони (ln_nb) ҳам
стандарт четланиши 10 ва 35 оралиқдаги бандни ташкил
қилган бўлиб, ушбу ўзгарувчиларнинг волатилиги юқори
эканлигидан далолат беради.
Ҳудудлар кесимида филиаллари кредитининг ўртача
фоиз ставкаси (ln_ar) ўзгарувчи эса, ўзгарувчилар ичида
стандарт четланиши 1,0399 бандни ташкил этган бўлиб,
волатилиги паст даражада ҳисобланади. Ушбу ўзгарувчи-
нинг ўртача тебраниш 2,7127 бандни ташкил этган бўл-
са, максимум нуқтаси 2,9519 бандни, минимум нуқтаси
2,4025 бандни ташкил этди. Бундан кўриниб турибдики,
мазкур ўзгарувчи коэффициентнинг тебраниши юқори
эканлигидан далолат беради.
Ўзгарувчиларнинг тасвирий статистикаси таҳлили-
ни амалга оширганимиздан кейин панель маълумотла-
ри асосида корреляцион матрицани амалга оширамиз.
Чунки тадқиқотимизда панель маълумотлар асосида кўп
омилли чизиқли функция шакллантирилади. Бироқ кўп
омилли функцияни шакллантиришда эрксиз ўзгарувчи-
лар орасида қандайдир даражада корреляция мавжуд
бўлиб, бу эса мультиколлиниарлик
95
муаммосини келти-
риб чиқаради. Натижада эрксиз ўзгарувчига асосий таъ-
сир қилувчи эркли ўзгарувчининг таъсири йўқолишига
олиб келади.
Шундан келиб чиққан ҳолда, мультиколлиниарлик
муам мосини ҳал қилиш мақсадида танлаган ўзгарувчи-
ларнинг корреляцион матрицасини туздик, мазкур кор-
реляцион матрица қуйидаги жадвалда ўз ифодасини
топ ган (3.13-жадвал).
95
https://translate.academic.ru/multicollinearity/en/ru/. Регрессион
таҳлилда икки ва ундан ортиқ мустақил (боғлиқ бўлмаган) ўзгарувчи-
лар ўртасида юқори корреляциядир.
141
Ҳасан Ўткирович Раҳматов
Жадвалдаги корреляцион матрицадан кўриниб ту-
рибдики, ўзгарувчилар ўртасида мультиколлиниарли
муаммоси мавжуд. Кўп омилли регрессия моделининг
назариясидан келиб чиққан ҳолда, мультиколлиниарлик
муаммоси қуйидаги тарзда аниқланади. Корреляцион
матрица жадвали шуни кўрсатадики, ln_nc ўзгарувчининг
корреляция коэффициенти 0,8502 бўлиши, кўп омилли
регрессия моделини стандарт хатолик кўрсаткичи ортиб
кетишига олиб келади.
3.13жадвал
Do'stlaringiz bilan baham: |