Ўзбекистон республикаси банк-молия академияси

Тижорат банклари активлари портфелини 
оптималлаштириш тизими ҳамда уни 
ривожлантириш муаммолари ва чора-тадбирлари
153
153
Муаллиф томонидан ишлаб чиқилган.

---

257
Ҳасан Ўткирович Раҳматов
5.7­жадвалнинг давоми

---

258
Ҳасан Ўткирович Раҳматов
Тадқиқот натижаларининг кўрсатишича, республика-
миз банкларида активлар портфелини оптималлашти-
риш ҳозирги кунга қадар алоҳида йўналиш сифатида 
шаклланган эмас. Оптималлаштириш жараёни таҳлил ва 
мониторинг, аудит, менежмент усуллари билан боғлиқ 
равишда олиб борилмоқда. Шунингдек, активлар порт-
фелини оптималлаштиришда замонавий ахборот техно-
логиялари орқали моделлаштириш усулларининг аҳами-
яти ортиб бормоқда.
Тижорат банкларида активлар портфелини оптимал-
лаштириш механизмини ривожлантириш асосида қуйи-
даги мақсадларга эришиш таъминланади:
- банк активлари ва пассивлари мутаносиблигини 
дои мий равишда назорат қилиб бориш;
- активлар билан боғлиқ таваккалчиликлар даражаси-
ни пасайтириб бориш;
- активлар портфели таркибидаги юқори ликвидли ак-
тивлар ҳажмини меъёр доирасида ушлаб туриш, ортиқча 
ликвидликнинг юзага келиши ва даромадликка салбий 
таъсирини олдини олиш;
- иқтисодиётда молиявий маблағларни ҳудудий мута-
носиб тақсимланишини таъминлаш;
- активларни жойлаштириш бўйича масъул ходим-
ларни рағбатлантириш орқали активлар менежмен-
тини ривожлантириш ва ҳ.к.
Тижорат банкларида активлар портфелини оптимал-
лаштириш фақатгина банк фаолияти доирасидаги масала 
сифатида эмас, балки бутун иқтисодиётни ривожланиш 
кўрсаткичларига сезиларли таъсир қилувчи, макро дара-
жадаги ёндашишни талаб этадиган иқтисодий категория 
ҳисобланади.
Фикримизча, тижорат банкларида соғлом банк порт-
фелини шакллантириш концепциясини муваффақиятли 
жорий этишда активлар самарадорлигини ошириш мето-
дологиясини такомиллаштиришнинг қуйидаги йўналиш-

---

259
Ҳасан Ўткирович Раҳматов
ларига алоҳида эътибор қаратиш зарур.
Хусусан, банк тизимини янада ривожлантиришга 
рақамли меҳнат соҳасидаги инновациялар, маълумот-
ларни таҳлил қилиш ва масофадан хизмат кўрсатиш 
асосида эришиш. Услубий жиҳатдан истиқболли режа 
(прогноз) асосида ушбу жараённи икки босқичда амалга 
ошириш зарур.
Биринчи босқич – 2020 йилгача: банк иловалари, ми-
жозларни улаш, қўллаб-қувватлаш сервиси, кардридер 
ва мобиль терминаллар, Р2Р ҳисоб-китобларини юри-
тиш, тўловларни фискаллаштириш, фискал маълумот-
ларни тўплаш ва қайта ишлаш операцияларни такомил-
лаштириш.
Иккинчи босқич – 2025 йилгача: СХК учун товарлар-
ни ҳисобга олиш ва портал, транзакциялар бошқаруви, 
мобиль-банкинг криптографик идентификаторлари, те-
гишли хизматларнинг банкларнинг рақамли платфор-
маларига интеграциялашуви, аниқ Б2Б, Б2C тезкор ўт-
казмаларини жорий қилиш, очиқ АПИ, банк бизнесида 
масофадан идентификация, сунъий интеллект ва маши-
нали ўрганиш асосида маҳсулотлар, чакана савдо ва те-
леком орқали молиявий хизматларни тақдим қилиш, бир 
қатор фискал операторларни жорий қилиш жараёнлари-
ни киритиш мумкин.