Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti

19 — M. 0 ‘lmasova 

289

---

qavat  b o 'lib   tekis  terilgandek  bo'lsin.  U  holda 

p a rd a n in g   q a lin lig in i,  y a ’ni  m o le k u la n in g  

d ia m etrin i  (agar  m olekulani  sh arsim o n   deb 

olsak)  osongina  hisoblash  m um kin.  M asalan, 

suv  sirtig a  hajm i  H=10-9  m 3  b o 'lg a n   m oy 

tom chisi  tom izganim izda  tom chi  5 = 0 , 5   m 2 

yuzga  yoyilgan  b o 'ls in ,  u   h olda  p ard an in g  

q a lin lig i,  y a ’ni  m o le k u la n in g   d ia m e tr i  a 

quyidagicha topiladi:

10_9m3

т- = 2-10'9т .

_  v  _

°  

S  

0,5m3

A niq  o 'lc h a s h   va  h iso b lash lar  ato m   va 

m olekulalarning  diam etri  a  =  2  -s-  3  •  10~10  m  

ekanini  ko'rsatadi.  Bu  o 'lch a m lar  shu  qadar 

kichikki,  ulam i  faqat  taqqoslash  orqali  ta saw u r 

etish  m um kin.  M asalan,  qo'lim izdagi  ruchka- 

ning  kattaligi  Yerdan  O ygacha yetadigan  qilib  kattalashtirilganda, 

moy  molekulasi  ham shuncha m arta kattal&shtirilsa,  uning diametri 

shu  ruchka kattaligidek bo'ladi.

M olekulalarning  o 'Ich am i  ju d a  kichik  bo'lgani  u ch u n   har 

qanday  m akroskopik jism d a  nihoyatda  k o 'p   m olekulalar  bo'ladi. 

B unga  is h o n c h   h o sil  q ilish   u c h u n   m assasi  10~3  kg,  h ajm i 

K = 1 0 “ 6m 3  bo'lgan  suv  tom chisidagi  m olekulalar sonini  taqriban 

hisoblab  ko'raylik.  Suv  m olekulasining diam etri  3  -10-10  m ga teng 

ekanini  hisobga olganim izda,  h ar bir suv m olekulasining egallagan 

hajmi  taxm inan 

V{  =  (  3  •  10~10  m )3 = 2,7  •  10-29  m 3  ga  to 'g 'ri 

keladi.  U  vaqtda  10~*m3  hajm dagi  suv  m olekulalarining  soni

3Ц ю 23= 3 1 0 : 

{/  2,7  •  10-29m3  3

bo'ladi.

|22

(  1  )