ном
учx
ном
а
I
i
33
24-rasm. Nodavriy tashkil etuvchisi miqdorini meyorlash.
n
-ni meyorlangan qiymati kontaktlarni ajralish vaqti uchun to’iladi:
t
z,min
t
c,v
0,01
t
c,v
.
Agar
0,09 s,
n
0 deb qabul qilinadi.
3.
A m a l l a r ts i k l i uzgich bajaradigan kommutatsion amallar va
orasidagi tanaffuslar ketma-ketligi. Ish jaraenida uzgich bir necha marta
o’chirilishdan keyin mavjud QT ga ulanishi mumkin.
Agar uzgich avtomatik qayta ulash uchun mo’ljallangan bo’lsa,
quyidagi tsikllar tahminlanishi kerak:
O’–180 s–UO’–180 s–UO’;
O’–t
bt
–UO’–180 s–UO’.
U
nom
220 kV kuchlanishda ishlaydigan uzgichlar ham tsiklni bajarishlari
kerak: O’-t
bt
–UO’–20 s–UO’.
AQU siz uzgich quyidagi tsiklni bajaradi:
O’–180 s–UO’-180 s–UO’,
bu yerda O’-o’chirish amali; UO’-ulash va kechikishsiz o’chirish amali;
20, 180-vaqt oraliqlari, s; t
bt
-uzgichlar uchun kafolatlangan AQU dagi
toksiz minimal tanaffus (yoyni o’chishidan keyingi ulashdagi tok ‘aydo
bo’lish vaqtigacha).
AQUlik uzgich uchun t
bt
0,3
1,2 s, AQUsiz uchun 0,3 s bo’lishi kerak.
4.
T ye sh i b o’ t u v ch i t o k l a r g a b a r d o sh l i k, termik
bardoshlik toki I
ter
va elektrodinamik bardoshlik I
din
toki (tahsir etuvchi
qiymat) bilan xarakterlanadi, i
din
-eng katta ‘ik (am’lituda); bu toklarga
uzgich ulangan xolatda keyingi ishiga xalaqit beradigan shikastlarsiz
chidaydi.
Ishlab chiqaruvchi zavod bajaradigan nisbat
i
din
2,55I
o’ch.nom
.
34
5.
U l a n u v ch i n o m i n a l t o k U
nom
va belgilangan tsiklda,
kontaktlari ‘ayvandlanmasdan va boshqa shikastlarsiz o’ziga mos
yuritmali uzgich chidaydigan QT toki. Kataloglarda tokni tahsir etuvchi
I
ul.nom
va am’lituda qiymati i
ul.nom
keltiriladi.
Uzgichlar quyidagi shartni bajarib konstuktsiyalanadi:
I
ul.nom
I
o’ch.nom
,i
ul.nom
1,8
2
I
o’ch.nom
6.
O’ z i n i o’ ch i r i sh v a q t i t
o’.v.
–o’chirishga buyruq berilgan
vaqtdan yoy so’ndiruvchi kontaktlar bir biridan ajrash vaqtigacha interval.
O’ ch i r i l i sh v a q t i t
o’ch.v
–o’chirishga buyruq berilgandan hamma
qutblarda yoy o’chishigacha bo’lgan interval.
U l a n i sh v a q t i t
ul.v
-ulashga buyruq berilgan vaqtdan zanjirda tok
‘aydo bo’lgangacha bo’lgan interval.
7. AQU ga mo’ljallanmagan uzgichlar QT toklari (0,6
1)I
o’ch.nom
bo’lganda
yoy so’ndiruvchi uskunani nazorat qilmay beshtadan kam bo’lmagan
UO’
ga ruxsat etishlari kerak. AQUga mo’ljallanganlar yuqoridagi
sharoitlarda I
o’ch.nom
ga bog’liq xolda 6-dan 10-gacha UO’ amallariga
ruxsat etishlari kerak (GOST).
8. GOST da uzgichlarni konstruktsiyalariga boshqa talablar va sinash
usullari ham keltiriladi.
Moyli bakli uzgichda moy yoyni so’ndirish va tok o’tkazuvchi qismlarni
izolyatsiya qilish uchun xizmat qiladi. 10 kV gacha (35 kV-gacha uzgichni
bahzi turlarida ham) uzgichni barcha fazalari bitta bakda bo’ladi, kattaroq
kuchlanishda har bir faza uchun alohida bak tutiladi.
Moyli bakli uzgich yoy so’ndirish ‘rintsi’i bo’yicha 3 guruhga
bo’linadi:
1.
Avto’uflashli-gaz yuqori bosimi va katta harakat tezligi yoy
energiyasi yordamida hosil qilinadi;
2.
Majburiy moyli ‘uflashli-kontaktlar ajralish joyiga gidravlik
mexanizm yordamida moy haydaladi;
3.
Moyda yoyni magnitli so’ndirishli-yoy magnit maydon tahsirida tor
tirqishlarga tortilib so’ndiriladi.
Bakli uzgichni asosiy afzalliklari - konstruktsiyasi sodda, yuqori
uzish qobiliyatga ega, tashqariga o’rnatishga yaroqli.
Kamchiliklari
yong’in va ‘ortlashga havfli, moy xolati va satxi
doimiy nazorat qilib turilishi, katta moy zaxirasi zarurligi, metallni katta
sarfi, og’ir, tashish, montaj qilish va sozlash noqulay.
Kam moyli uzgichlar TQlarda keng tarqalgan. Moy ularda asosan
yoy so’ndirish muhiti bo’lib xizmat qilib, ajratilgan kontaktlarni qisman
izolyatsiyalaydi ham.
35
Afzalliklar: moy hajmi kam, nisbatan og’ir emas, turli kuchlanishlarga
ishlab chiqariladi.
Kamchiliklari
yong’in va ‘ortlashga havfli, tez ishlovchi avtomatik
qayta ulashni tashkil etib bo’lmaydi, moyni tez-tez nazorat qilib,
almashtirib turish zarur, nisbatan kichik uzish qobiliyati.
Havoli uzgichlarda yoy siqilgan havo yordamida so’ndiriladi. Tok
o’tkazuvchi qismlar izolyatsiyasi esa farfor yoki boshqa qattiq
izolyatsiyalovchi materiallardan bajariladi.
Afzalliklar: yong’in va ‘ortlashga havfsiz, tez ishlaydi, yuqori uzish
qobiliyatiga ega, AQU ni amalga oshira olishi, yoy so’ndiruvchi kontaktlar
kam yeyiladi, tashqariga va ichkariga o’rnatiladi.
Kamchiliklar: kom’ressor zarur, konstruktsiya murakkab, qimmat.
Elektr magnit uzgichlarda yoy magnit maydon tahsirida yoy so’ndiruvchi
kameraning tirqishlariga tortilib so’ndiriladi.
Afzalliklar: to’la yong’in va ‘ortlashga havfsiz, yoy so’ndiruvchi
kontaktlar kam yeyiladi, tez-tez ulash va uzish sharoitlarda ishlashi, uzish
qobiliyati nisbatan yuqori.
Kamchiliklar: yoy so’ndiruvchi kamera murakkab, nominal
kuchlanishni yuqori qiymati chegaralangan.
Havoli uzgichlarda yoy so’ndiruvchi muhit sifatida 20 atm bosimdagi
siqilgan havo oqimi xizmat qiladi.
Oqim yoy maxsullarini yoy oralig’idan chiqaradi va yuqori elektr
mutahkamlikni hosil qiladi. Hozirgi zamon havoli uzgichlarda yoy
so’ndiruvchi kontaktlar bilan ketma-ket ulangan maxsus ajratgich (tashqi
yoki ichki) kontaktlari ochiq havoda, kamera ichida ajralishi mumkin.
Afzalliklar: kichik vazn, reviziya oddiy, trans’ortirovka qulay,
yong’in va ‘ortlashga havfsiz, moy xo’jaligi kerak emas. Kamchiliklar:
maxsus kom’ressor va ‘nevmatik xo’jalik kerak, tashqi ajratgich ishi qiyin.
Buni bartaraf qilish uchun havo to’ldirilgan ajratgichli uzgich ishlab
chiqilgan. Uni kamchiliklaridan bittasi uzgich o’chiq xolatida siqilgan
havo so’ndiruvchi kameralar va tayanch izolyatorlarida uzoq vaqt bo’ladi.
Avtogazli uzgichda yoyni so’ndirish uchun ko’ndalang va qisman
bo’ylama ‘uflashdan foydalaniladi. Gaz so’ndiruvchi kamera o’zida ishlab
chiqiladi. Avtogazli uzgichlarni kam moyliga qaraganda kamchiliklari
mavjud, ularga nisbatan kattaroq vazn va o’lchamlar, yuritma mexanizmi
murakkab.
Yuklama uzgichi
bu zanjirni qismlarida normal yuklama, taxminan
bir
necha
yuz
A
toklarini
kommutatsiyalashga
mo’ljallangan
soddalashtirilgan, yengillashtirilgan uzgich, QT toklarini uza olmaydi.
Vakuumli uzgich kontaktlar oralig’ini juda yuqori elektr
mustahkamligi bilan farq qiladi. Ular 230 kV gacha kuchlanishda statik
36
kondensatorlar batareyalarini kommutatsiyalash, uzun salt liniyalar va
yuklama kichik toklarini o’chirishga mo’ljallangan va afzalliklar: a)
harakatlanuvchi kontakt juda oz yuradi va vazni yengil, tezlik yuqori; b)
kichik o’lcham va narxi arzon; v) kontaktlar oksidlovchi muhitdan to’la
izolyatsiyalangan; g) tok o’chgandan keyin vakuumli uzilishni elektr
mustahkamligi juda tez tiklanadi; d) kontaktlar ajragandan keyin tok
birinchi marta noldan o’tishida zanjir uziladi; ye) ‘ortlash va yong’inga
to’la havfsiz. Ammo u 2500 A-dan ortiq tokni o’chirmaydi.
Uzgich amallar bajarishi hamda ulangan xolatni saqlab turishi uchun
yuritma mavjud, u qo’l dastali (faqat kam quvvatli uzgichlarda) va
avtomatik (masofadan boshqarishga imkon beradi va harakatli) bo’ladi. Ish
‘rintsi’i bo’yicha elektromagnitli, ‘nevmatik, ‘rujinali yoki yukli bo’lishi
mumkin. Faqat havolilarda ‘nevmatik yuritma uzgich va kontakt tizimi
konstruktiv bog’langan. Yuritmalar uch asosiy qismdan iborat: ulovchi
mexanizm, qulflovchi (ilgak, til, ilmoq), uzgichni ulangan xolatda ushlab
turadi, va uzuvchi mexanizm, o’chirishda mexanizm ilmog’ini bo’shatadi.
37
‘odstantsiyalarda uzgichlarning jadvalda keltirilgan turlari keng
qo’llaniladi.
6
kV
10
kV
35
kV
110
kV
220
kV
500
kV
750
kV
1150
kV
1.
Moyli
bakli
uzgichlar
-
-
-
-
2.
Kam
moyli
uzgichlar
-
-
-
-
-
3. Havoli
uzgichlar
-
-
-
4.
Elegazli
uzgichlar
-
-
-
-
-
-
5. Vakuumli
uzgichlar
-
-
-
-
6.
Elektr
magnit
uzgichlar
-
-
-
-
-
-
7. Yuklama
uzgichlari
-
-
-
-
-
38
1
Moyli uzgichlarni sxemalari
1- Bir bakli uzgich, 2-Uch bakli ikki yoy so’ndirish kamerali uzgich, 3-
Uch bakli uzgich
Xavo uzgichlarini sxemalari
1-sikilgan xavoli rezeruvar, 2-yoy so’ndirish kamerasi, 3-shuntlovchi
rezistor, 4-kontaktlar, 5-ajratkich, 6-sigimli bo’lgich.
39
Maslyanqy vqklyuchatelg’ VM’-10
Vqklyuchateli serii VM’ (VM’-10, V’M-10, VM’’-10, VM’E-10, VM’-
10K) s nominalg’nqmi tokami 600, 1000 i 1500A i tokom otklyucheniya
20, 31.5 kA.
Vqklyuchatelg’ vakuumnqy trexfaznqy VV/TEL
40
Do'stlaringiz bilan baham: |