Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

USLUBIY XATOLAR

---

26
Topshiriq. 
Ushbu rasmga diqqat bilan qarang. Rasm orqali muallif nima demoqchi 
ekanini tushunishga harakat qiling. Unda ochib berilgan illat haqida nutq so‘zlashga 
tayyorlaning.
Nutqingiz quyidagi qismlardan 
iborat bo‘lsin:
Kirish.
Bu qismda qaysi illat 
haqida so‘zlab bermoqchiligingiz 
haqida ma’lumot bering, uni qisqacha 
tavsiflang. Nutqni noan’anaviy 
kirishdan ham boshlashingiz mumkin. 
Bunda mavzuni e’lon qilgunga qadar 
biror kichik voqea yoki iqtibos keltirib 
o‘tsangiz bo‘ladi.
Asosiy qism.
Bu qismda illatning 
qay ko‘rinishlarda namoyon bo‘lishi, 
jamiyat inqirozidagi roli haqida 
gapirasiz; o‘z fikrlaringizni bildirasiz.
Xulosa.
Bu qism so‘ngso‘zlar va 
chorlovlar asosiga quriladi. Nutq 
so‘ngida tinglovchilarga tashakkur 
bildirib qo‘yish ham lozim.
Ayollar bo‘yniga taqadigan munchoqni yaxshi bilasiz...
“Kitob at-tuhfa”da munchoq so‘zi bonchuq shaklida beriladi va ayni shu shaklda 
munchoq so‘zining tub ildizini ko‘rish mumkin. Ya’ni bonchuq so‘zi bo‘yinchiq so‘zining 
o‘zgarganidir.
Tilimiz tabiatida b tovushi bilan m tovushining almashib turish hodisasi ko‘p kuzatiladi. 
Masalan, buni so‘zini goho muni deymiz. Murch so‘zi aslida burch bo‘lgan. Xuddi shu 
kabi tilimizda bo‘yin so‘zi mo‘yin ham deyiladi. Bu hozirgacha ba’zi shevalarimizda bor. 
Yana bir narsaga e’tibor qilish kerak: hozirgi imlomizga ko‘ra biz munchoq deb yozamiz, 
lekin ko‘p hollarda bu so‘z mo‘nchoq deb talaffuz qilinadi va shu shaklda asliga yaqin 
bo‘ladi.
Xullas, munchoq so‘zi “mo‘yinga – bo‘yinga taqiladigan taqinchoq” ma’nosidan kelib 
chiqqan.
 

(“Boboso‘z 
izidan”)