Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

40.3-mashq. 
Quyidagi testlarni bajaring.
40.4-mashq. 
Ustozingiz bilan birgalikda quyidagi ma’nodosh so‘zlarni sinonimlaridan 
farqini aniqlab, izohini daftaringizga yozing. 
1-test. 
Yuqorida keltirilgan matnining asosiy maqsadi nima?
A
Insonlarni boy-badavlat, saxiy bo‘lishga undash. 
B
Qayerda qanday qilib pul topishni o‘rgatish.
C
Insonlarni qashshoq bo‘lib qolmasligiga o‘rgatish.
D
Insonlarga pulning kuchini ko‘rsatish
2-test. 
Yuqorida keltirilgan matnga tayanib qashshoqlikni keltirib chiqaradigan sa-
bablarni sanang.
KAMBAG‘AL 
YO‘QSIL 
FAQIR 
QO‘LI KALTA
QASHSHOQ 
BECHORA 
NOCHOR 
Varvarizmlar
– biror tilda tarjimasi bo‘la turib, o‘rinsiz ishlatiladigan so‘zlar guruhidir. 
Masalan: 
znachit
(
demak
), 
tak
(
demak
), 
ostanovka
(
bekat
), 
svet
(
chiroq
) kabi ruscha 
so‘zlar; 
yes
(
ha
), 
vau
(
qoyil
) kabi inglizcha so‘zlar shunga misol bo‘la oladi.
Tilda so‘kish, qarg‘ash ma’nolarini ifodalaydigan so‘zlar 
vulgarizmlar
deb ataladi. 
Masalan: 
yеr yutkur
, 
oqpadar
va b. 
Matnning maqsadini aniqlash
Vulgarizm va varvarizmlar

---

138
40.5-mashq. 
Quyidagi parchalarda Vulgarizm va varvarizmlarni aniqlang.
40.6-mashq. 
So‘zlashuv nutqingizda ba’zan ishlatadigan varvarizm va vulgarzimlardan 
namunalar yozing. Uning nutqdagi o‘rni haqida fikr yuriting.
Topshiriq. 
Matnni o‘qing. Uning bosh maqsadini aniqlang. Matnda qo‘llangan haqorat 
so‘zlarni toping. 
1. Uzr, vazifalarga uspet qilmadim. (s.t.) 2.Maktabimiz qoshida “Education center” 
tashkil qilindi. (Gazetadan) 3. Messi vorotaga qaysi usulida gol urdi. (s.t.) 4.Tez orada ham-
maning og‘ziga tushgan vunderkind bilan uchrashamiz. (Gazetadan) 5. “E, battol! Xotini 
bilan yana it-mushuk bo‘pti shekilli! Bu og‘iroyoq narsa bo‘lsa… Hah, eshak!” (Hayriddin
Sultonov)
Faqir kishi Janobi Haqqa noliy boshlabdi: “Ey Yaratgan egam, nega meni boshqa 
bandalaringdan kam ko‘rding, rizqimni kam qilib yaratding?!” Uning bu gaplarini bir yo‘lov-
chi eshitib qolibdi va so‘rabdi: “Birodar, tinchlikmi? Nimadan norizosan?!” Shunda xaligi 
kishi: “Alloh menga ko‘p rizq ato etmadi, tinmay mehnat qilaman, biroq faqirlikdan chiqib 
keta olmayapman!” Yo‘lovchi bir oz o‘ylanib turgach debdi: “Mayli, senga besh ming tilla 
beraman, evaziga bitta ko‘zingdan voz kechasan!” Faqir qattiq qo‘rqib ketib, ikki qadam 
orqaga chekinibdi: “Esing bormi? Qanday qilib besh ming evaziga ko‘zimdan voz kech-
ishim mumkin?!” Yo‘lovchi savdolashishda davom etibdi: “Unda bitta qo‘lingni beraqol. 
O‘n ming tanga beraman? “Bo‘lmaydi, – jahllana boshlabdi faqir, – yuz ming bersang 
ham qo‘limni bermayman!” “Mayli, unday bo‘lsa, shu o‘n mingga bitta barmog‘ingni ber!” 
– uni holi-joniga qo‘ymabdi yo‘lovchi. “Nega barmog‘imni sotarkanman?! Butun dunyon-
ing moliga almashmayman barmog‘imni!” Uning bu gapini eshitgan yo‘lovchi maqsadga 
ko‘cha qolibdi: “Ey ahmoq, unda nega noliyapsan? Alloh senga qancha boylik bergani-
ni ko‘rmayapsanmi? To‘rt muchang sog‘, aql-u xushing joyida. Sen esa, faqirlikdan nolib 
o‘tiribsan. Alloh bergan shuncha ne’matga shukr qilish kerak emasmi?!”
“Hidoyat” jurnalidan olindi.