A. G. Abdukadirov 2017 y

tarmotslararo ekranlash. 
Cisco IOS Firewall komponenta lokal tarmoqlarni 
xujumlardan himoyalaydi. 
Foydalanishning kontekstli nazo-rati 
CBAC (Context-
based access control) funksiyasi ma’lumotlarni dina-mik yoki xolatlarga asoslangan, 
ilovalar bo‘yicha differensiallangan filtrlashni bajaradi. Bu funksiya samarali 
tarmoqlararo ekranlash uchun juda muhim hisoblanadi. Cisco IOS Firewall 
komponenta qator boshqa foy-dali vazifalarni ham, xususan, "xizmat qilishdan voz 
kechish" kabi xujum-larni aniqlash va oldini olish, Javami blokirovka etish, audit va 
vaqtning real masshtabida ogohlantirishlarni tarqatish vazifalarini ba-jaradi. 
-
shifrlash. 
IPSec protokolidagi DES va Triple DES shifrlash algo-ritmlarini 
madadlash ma’lumotlarni konfidensialligi va yaxlitligini va ma’lumotlar manbaini 
autentifikatsiyalashni (ma’lumotlar global tarmoqdan o‘tganidan so‘ng) ta’minlash 
maqsadida ishonchli va standart shifrlaydi. 
-
tunnellash. 
Tunnellashning IPSec, GRE (Generic Routing Encapsulation), 
L2F va L2TP standartlari ishlatiladi. L2F va L2TP standartlari masofadagi 
foydalanuvchilarning korxona lokal tarmog‘ida o‘rnatilgan Cisco 1720 
marshrutizatorgacha virtual tunnel o‘tkazganlarida ishlatiladi. Bunday qo‘llanishda 
korxonada masofadan foydalanish serveriga ehtiyoj qolmaydi va shaharlararo yoki 
xalqaro qo‘ng‘iroqlar uchun to‘lovi tejaladi. 
-
kurilmalarni autentifikatsiyalash va kalitlarni boshsarish. 
IPSec katta 
tarmoqlarda ma’lumotlar va qurilmalarni masshtablanuvchi autenti-fikatsiyalashni
ta’minlovchi kalitlarni boshqarish protokoli IKE, raqamli sertifikatlar X.509 
versiya 3, sertifikatlarni boshqaruvchi pro-tokol CEP, hamda Verisign va Entrust 
kompaniya sertifikat serverlari ma-dadlanadi. 
-
VPNmtm mijoz dasturiy ta’minoti. 
IPSec va L2TP protokolla-rining standart 
versiyalari bilan ishlovchi harqanday mijoz Cisco IOSbilan o‘zaro aloqa qilishi 
mumkin. 
-
foydalanuvchilarni autentifikatsiyalash. 
Buning uchun PAP, CHAP 
protokllari, TACACS+ va RADIUS tizimlari, foydalanish tokenlari ka-bi 
vositalardan foydalanilida. 

---

Virtual himoyalangan tarmoqlar nafaqat ma’lumotlarni himoyalash, balki 
himoyalashning yuqori saviyasi QoSmi (Quality of Service) ta’minla-shi lozim. 
Cisco 1720 marshrutizatori QoSmi quyidagi boshqarish mexa-nizmlarini 
madadlaydi: 
- 
foydalanishning kelishilgan tezligi CAR 
(Committed Access Rate) ilovalar 
yoki foydalanuvchilar bazisida quiydagi uchta muhim vazifani bajaradi: 
•
trafik turini turkumlaydi; 
•
berilgan ilovaga ruxsat etilgan o‘tkazish qobiliyatining maksimal 
darajasini o‘rnatadi; 
•
trafikning har bir turi ustivorligini belgilaydi; 
- 
siyosat asosida marshrutlash 
(Policy Routing) ham trafikni tur-kumlaydi va 
ustivorlaydi hamda trafikning qaysi turini marshrutizator-ning mos chiqish yo‘li 
portiga jo‘natish lozimligini hal etadi; 
-
mulohazali odilona navbat 
WFQ (Weighted Fair Queneing) trafik-ni 
hisobga olgan holda maqbul javob vaqtini ta’minlaydi; 
-
protokol RSVP 
ilovalarga yo‘lning boshidan oxirigacha kafolat-langan 
o‘tkazish qobiliyatini rezervlashga imkon beradi. 
Marshrutizatorning moslashuvchanligi modulli konstruksiya va ikki-ta slotda 
o‘rnatiluvchi interfeys WAN-kartalari to‘plami orqali ta’min-lanadi. Cisco 1720 
modelida Cisco 1600, 2800, va 3600 modellarda ishlati-ladigan WAN-kartalardan 
foydalaniladi. 
Kompaniya 3Com VPN texnologiyani amalga oshirishda boshidan stan-
dartlarni ko‘zga tutgan edi. VPN ni madadlash uning NetBuilder II, Super Stack II 
NetBuilder marshrutizatorlariga Office Connect Net Builder Platform larida 
o‘rnatilgan. 
3 Com kompaniyasi PPTP va L2TP protokollarni madadlovchi masofa-dan 
foydalaniluvchi konsentratorlarni yirik ishlab chiqaruvchilaridan biridir. 3Com 
kompaniyasining VPN tarmoqlari IPSec bilan birga ishla-tiladi va tashqi kataloglar, 
jumladan Novell NDS va Windows NT Directory Serviceslar bilan o‘zaro aloqa 
qilish uchun ishlab chiqilgan. 
Kompaniya Web-texnologiyaga asoslangan va VPN yuklanganligini na-
zoratlashga, hamda yuz beruvchi xodisalar asosida statistika va axborotni yig‘ishga 

---

atalgan dasturiy ilova Transcend Ware Secure VPN Manager ni ham ishlab chiqdi. 
Undan tashqari 3Com kriptohimoyalangan tunnellarni osongina yaratishga imkon 
beruvchi Web asosidagi instrumentariyni ishlab chiqaradi. 
Internet Devices kompaniyasining Fort Knox marshrutizatorlarida tez-lik va 
quvvat uyg‘unlashgan. Undagi tarmoqni himoyalashni ta’minlashga yo‘naltirilgan 
IP-trafikni ishlash vazifalari ruyxatining kengligi uning afzalligidir. Fort Knox 
marshrutizatori tarmoqlararo ekran reji-mida ishlashi, NAT standarti bo‘yicha 
adreslarni translyasiyalashi, xav-fsizlik siyosatini boshqarishi, Web-sahifalar va 
DNS jadval yozuvlarini keshlashi, auditni bajarishi mumkin. Odatda Fort Knox 
korporativ tarmoq chegarasida, korporativ tarmoqni global tarmoq bilan ulovchi 
marshrutiza-tordan keyin o‘rnatiladi. Demak, u boshqa lokal tarmoqlar bilan VPN-
aloqani o‘rnatish va tarmoqlararo ekranlar kabi foydalanishni nazorat-lashning turli 
qoidalarini shakllantirishi mumkin. Fort Knoxda NAT ad-reslarini translyasiyalash 
funksiyasining mavjudligi, unga ichki IP-adreslarni berkitish va marshrutizatorlar 
trafigini qayta yo‘naltirish imkonini beradi. Bu korporativ tarmoq ma’murlarini 
VPNni qurishda marshrutizatorlarni yangidan konfiguratsiyalashdan ozod etadi. Fort 
Knox funksiyalari to‘plamining kengligiga qaramay uning narxi oddiy marshru-
tizator narxiga teng.