15
7-rasm.
Moki yordamida baxya
hosil bo‘lishi:
1
— naycha;
2
– naycha qopqog‘i;
3
–
moki o‘qi;
4
–
naycha
ushlagich;
5
–
moki uchi;
6
– igna;
7 –
tepki;
8
– gazlama.
8-rasm.
Yashirin zanjirsimon baxya
hosil bo‘lish jarayoni:
a, b
— ignaning
gazlama ustki qismiga sanchilish nuqtalari;
1
– igna;
2
– bo‘rttirgich;
3 –
igna
plastinasi;
4
– gazlama.
6
7
8
1
2
3
5
4
1
2
3
a
b
4
6-rasm.
To‘g‘ri va yoysimon ignaning baxya hosil bo‘lish jarayonidagi
holati:
a
— ignaning gazlamaga sanchilishi;
b
– igna ip halqasi
hosil bo‘lishi;
d –
moki yoki chalishtirgichning halqani ilib olishi.
18°
b
4°
a
d
16
mashinalarida esa vertikal harakatlanuvchi to‘g‘ri ignalar qo‘llaniladi.
Ignaning uzunligi va ish yo‘li orqali tikuv mashinasining konstruktiv
ðarametrlari aniqlanadi.
Baxya hosil bo‘lish jarayonida to‘g‘ri
va yoysimon ignalarning
holati 6-rasmda ko‘rsatilgan.
Moki ustki igna iðini ilib olib, uni kengaytirib, o‘z atrofidan
aylantirib ostki ið bilan chalishtirish uchun xizmat qiladi. Moki
qurilmasi (7-rasm) naycha (1), naycha qoðqog‘i (2), moki o‘qi
(3), naycha ushlagich (4) va moki uchidan (5) tuzilgan. Gazlama
(8) ni ustidan teðki (7) bosib turadi. Moki baxyasi hosil bo‘lish
jarayonida moki uchi (5) igna (6 ) eng ðastki holatidan ko‘tarilishi
ðaytida hosil bo‘lgan iðning halqasini ilib olib, uni kengaytirib
naycha ushlagich (4) atrofidan aylantiradi. Moki tashqi diametri
bo‘ylab aylantirilgan igna iði moki iði
bilan chalishadi va baxya
hosil bo‘ladi.
Òikuv mashinalarida naychadagi iðning uzunligiga qarab normal
va katta hajmli mokilar qo‘llaniladi. Òikuv mashinasini loyihalash
va takomillashtirish jarayonida uning stabil ishlashi va umrboqiyligini
ta’minlash asosan mokilarni to‘g‘ri tanlashga bog‘liq bo‘ladi.
Òikilayotgan kiyimdagi baxyaqator ko‘rinishi ham moki tanla-
nishiga bog‘liq.
Yashirin zanjirsimon baxya hosil bo‘lishda yoysimon ko‘rinishdagi
igna (1), igna ðlastinasi (3) tagidagi bo‘rttirgich (2) qatnashadi.
Yoysimon igna (1) gazlama (4) qatlamining yarim qalinligiga
sanchiladi. Bu jarayon ignaning
yoysimon trayektoriya bo‘yicha
harakati orqali ta’minlanadi
(8-rasm).
Zanjirsimon baxyali tikuv
mashinalarida
moki funksiyasini
chalishtirgich bajaradi. Ish
jarayonida chalishtirgich (1) igna
(2) iði (4) halqasini ilib olib,
unga o‘zining iði (3) ni o‘tkazib,
uni ignaning gazlama (5) ga
keyingi sanchilishiga tayyorlaydi
(9-rasm) va halqaga halqani o‘t-
kazish bilan baxya hosil bo‘ladi.
Harakat yo‘nalishi bo‘yicha
o‘ng va chað chalishtirgichlar
mavjud. Chalishtirgichning teb-
ranish va aylanish o‘qi gorizontal
9-rasm.
Chalishtirgich
yordamida baxya hosil bo‘lishi:
1
— chalishtirgich;
2
– igna;
3 –
chalishtirgich ipi;
4
– igna ipi;
5
– gazlama.
1
4
3
2
5
17
hamda vertikal bo‘ladi. Gazlama chetlarini uch iðli yo‘rmab
tikuvchi mashinalarda baxya hosil bo‘lish
jarayonida igna bilan
ikkita ustki va ostki chalishtirgichlar qatnashadi. Bir iðli yo‘r-
malash baxyasi igna bilan ikkita kengaytirgich ishtirokida olinadi.
Òishli reyka gazlamani bir baxya uzunlikka surish vazifasini
bajaradi. Gazlamani surish mexanizmi baxyaqator yirikligini
sozlash, gazlama surilish yo‘nalishini o‘zgartirish qurilmalaridan
tuzilgan. Gazlama surilishi tishli reyka va teðki ishtirokida
amalga oshiriladi. Ba’zi tikuv mashinalarida gazlama surilish
jarayonida ikki, uch yoki to‘rttadan iborat ishchi organlari
qatnashadi (10-rasm).
Òrikotaj mahsulotlarini tikishda ikki tishli reykali differensial
mexanizm qo‘llaniladi. Bunda igna (2) yuqorigi holatini (10-a rasm)
egallaganda ustki va ostki materiallar (4 va 5) teðki (1) ning
ostiga o‘rnatilgan tishli reyka (3) hamda ostki reyka (6)
yordamida
suriladi. Ba’zi hollarda material bilan teðki (1) va tishli reyka (6)
orasida ishqalanish koeffitsiyenti har xil bo‘lishi natijasida
gazlamaning ustki (4) va ostki (5) qatlamlarining bir-biriga nisbatan
siljishi sodir bo‘ladi. Bu hol materialga nisbatan iðning qalinligi
to‘g‘ri tanlanmaganidan kelib chiqishi mumkin (10-b rasm). Ana
shunday siljishlarni bartaraf etish maqsadida igna (2) ga ham
mashina ðlatformasiga nisbatan og‘ma harakat berilgan. Gazlama
qatlamlari siljishlarini yo‘qotish uchun ustki va ostki tishli reykalar
qo‘llanilgan tikuv mashinalari ham mavjud. Charm mahsulotlarini
va zich materiallarni tikuvchi mashinalarda
surilish jarayoni roliklar
va tishli reyka ishtirokida ta’minlanadi.
10-rasm.
Baxya uzunligi yo‘nalishi bo‘yicha bo‘ylama tebranma
harakatlanuvchan igna va tishli reyka ishtirokida gazlama surilishi:
1
— tepki;
2
– igna;
3 –
tepki asosi;
4
– ustki material;
5
– ostki material;
6
– tishli reyka.
2
5
3
4
6
a
b
1
2
5
3
4
6
1
18
Òishli reyka elliðssimon trayektoriya bo‘yicha harakatlanadi.
Ið tortgich ignaning ðastga harakatida, moki atrofida aylan-
tirilishida sarf bo‘ladigan iðni uzatish va baxyani taranglash uchun
xizmat qiladi. Zanjirsimon chok bilan tikuvchi mashinalarda ið
tortgich funksiyasini ið uzatgich bajaradi. Ið tortgichlar ko‘ð hol-
larda murakkab harakatlanuvchi richag ko‘rinishida tayyorlanadi.
Ið tortgich o‘z funksiyasini igna va moki ishlari bilan hamkorlikda
bajaradi. Òikuv mashinalarida har xil ko‘rinishdagi ið
tortgich
konstruksiyalari qo‘llanilgan. Ið uzatish sistemasiga iðni taranglash
qurilmasini qo‘llamasdan sifatli baxyaqator olib bo‘lmaydi. Moki
baxyali tikuv mashinalarida naycha qoðqog‘ida ðrujinali taranglash
qurilmasi o‘rnatilgan. Iðning taranglanishi vint yordamida ðrujinaga
bosim berish natijasida ta’minlanadi. Baxyaqator sifati ustki va
ostki iðlarning taranglik darajasiga bog‘liq bo‘ladi.
Òaqsimlagich ko‘ð ignali tikuv mashinalarida ustki iðlarni taq-
simlash vazifasini bajaradi. Òaqsimlagich ko‘ð hollarda bir, ikki
va ko‘ð iðli zanjirsimon chokli ko‘ð chiziqli baxyaqatorlar o‘rtasi-
dagi bitta iðni taqsimlash vazifasini bajaradi. Iðni taqsimlash chok
tartibini, ko‘rinishi va xossasini o‘zgartiradi.
Zanjirsimon baxyaqatorlar orasidagi iðni taqsimlash jarayoni
11-rasmda ko‘rsatilgan:
Òaqsimlagich (3) baxya uzunligiga ko‘ndalang tebranma hara-
katlanib, o‘zining iði (2) ni ignalar (1) orasidan o‘tkazadi. Bu
holda turli rangdagi iðlar ishlatilganda
chiroyli baxyaqator hosil
qilish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: 
