B. X. Azizkulov, B. K. Janzakov iqtisodiy siyosatga kirish samarqand

3.3. Hukumat va iqtisodiy-siyosiy tsiklning o‟rni. 
Uzoq muddatli iqtisodiy o‘sish bir tekis va uzluksiz bormaydi, u iqtisodiy 
beqarorlik davrlari bilan uzilib turadi. Iqtisodiy o‘sish ketidan doimo tanazzul kelib 
turadi. Vaqti-vaqti bilan ob‘ektiv qonunlarning o‘zgartirib bo‘lmaydigan ta‘siri 
ostida takror ishlab chiqarish harakatida uzilishlar paydo bo‘lishi va ularning 
iqtisodiyot nomutanosibliklarining keskin shaklda namoyon bo‘lishi holati 
iqtisodiyotning siklli rivojlanishi deb ataladi. 
Iqtisodiy sikl deganda, odatda iqtisodiyot rivojlanishining bir holatidan 
boshlanib, birin-ketin bir necha fazalarni bosib o‘tib, o‘zining dastlabki holatiga 
qaytib kelgunga qadar o‘tgan davr tushuniladi.
 
Iqtisodiyotning rivojlanishidagi 
harakati bir sikl bilan to‘xtab qolmaydi, balki u to‘xtovsiz to‘lqinsimon harakat 
sifatida davom etadi. Siklli harakat iqtisodiy o‘zgarishning muhim omili, 
makroiqtisodiy muvozanat elementlaridan biri bo‘lib, milliy xo‘jalik turli tarkibiy 
qismlarining amal qilishidagi notekislikni, uning rivojlanishidagi inqilobiy va 
tadrijiy bosqichlarning, iqtisodiy taraqqiyotning almashuvini aks ettiradi. 
Iqtisodiy sikl maxsus fazalar orqali amalga oshadi. Har bir faza iqtisodiy 
rivojlanishdagi muayyan pallani ifodalab, o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘ladi. 
Odatda iqtisodiy siklning 
inqiroz, turg‟unlik, jonlanish, yuksalish 
fazalari ajratib 
ko‘rsatiladi. Ana shu fazalarning har biri rivojlanishi jaryonida navbatdagi fazaga 
o‘tish uchun sharoit yuzaga keladi. 
Iqtisodiy siklning dastlabki fazasi 
inqirozdan 
boshlanib, u ishlab chiqarishning 
pasayishida ifodalanadi. 
Inqirozdan keyin 
turg‟unlik fazasi 
boshlanib, u nisbatan uzoqroq davom 
etadi. Bu fazada ishlab chiqarish darajasining barqarorligi ta‘minlansada, u inqiroz 
boshlanishidan oldingi darajaga nisbatan ancha past bo‘ladi. Narxlarning pasayishi 
to‘xtab, ssuda foizlari pasayadi, tovar zahiralari barqarorlashadi. Biroq 
ishsizlikning yuqori darajasi saqlanib qoladi. Turg‘unlik fazasi davomida iqtisodiy 

---

29 
faollik jonlanishi uchun sharoitlar vujudga kelishi nihoyasiga yetadi.