X. X. Komilova, U. A. Vohidova

Kombinatorika  usullari.  Kiyim  loyihalashda  kombinatorika 
usullami  ilk  bor  1920  yillarda  konstruktivistlar  A.Ekster,  A.Rod- 
chenko, L.Popova, V.Stepanova qoilashgan.
Tizimga  oid  tarkibiy  tahlilini  o‘zlashtirib  va  abstrakt  rang- 
tasvirda  “formal  tajribalar”  bilan  shug‘ullanib,  konstruktivistlar  bu
127

---

usullami  kiyim  ishlab  chiqishda  foydalanishgan.  Kiyim  loyiha­
lashda  ular  bir  necha  shakllantirish  usullamini  qo‘llashgan:  oddiy 
geometrik  shakllar  to'plamidan  standart  elementlami  kombinatsi- 
yalash;  bazaviy  shakl  asosida  har  xil  bezaklami  kombinatsiyalash; 
tayyor  standart  obyektlarini  kombinatsiyalash.  Keyinchalik  shaklni 
hosil  qilishning  programmalashtirilgan  usullari  sanoatga  oid 
kolleksiyalami  loyihalashda  faqat  yetakchi  usul  bo‘lmasdangina 
grafik kompyuter dasturlaming asosiga yotadi.
Kombinator  usullariga  quyidagilar  kiradi:  kombinatorika, 
transformatsiya,  kinetizm,  razmersiz  kiyim  ishlab  chiqish,  yaxlit 
bo‘lak matodan kiyim yaratish.
Kombinatorika  -   dizaynda  fazoviy,  konstruktiv,  funksional, 
grafik tarkiblami  variantli  o‘zgarish qonuniyatlarini  qidirish,  tadbiq 
etish,  foydalanishga  va  tipik  elementlaridan  dizayn  obyektlarini 
loyihalash  usullariga  asoslangan  kiyim  shaklini  hosil  qilish  tarzi. 
Soddaroq  aytganda,  kombinatorika  -   bu  har  xil  tarzda  shakl  va 
uning elementlarini  kombinatsiyalash.  Kombinatorika -  bu variantli 
izlanish,  uni  loyihalashda  bir  qator  asosiy  usullarga  ajratish 
mumkin:
- to ‘qimachilik kompozitsiyalarini, rapportli  gazlamalami yoki 
trikotaj  polotnosini  ishlab  chiqqanda  elementlami  tekislikda 
kombinatsiyalash;
-  yaxlit  shakl  hosil  qilinganda  tipik  standart  elementlami 
(modul) qombinatsiyalash;
-  muayyan  shakl  ichida  (bir  konstruktiv  asos  yoki  bazaviy 
shakl) detallami va proporsional bo‘linishlami kombinatsiyalash;
-  tayyor komplektlami  tashkil  etish,  tayyor  variantlami  komp- 
yuterda qidirish.
Kombinatorika 
m a’lum 
usullardan 
foydalanadi: 
joyini 
o‘zgartirish, qo‘shimcha guruhlash, aylanish, ritmlami tashkil etish.