Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги
467 
BOLANI MANTIQIY FIKRLASHGA O‘RGATISHDA MENTAL 
ARIFMETIKANING O‘RNI VA AHAMIYATI 
R. Sharofutdinova, FarDU o‘qituvchisi
Farzandining‖ aqlli‖ ‖ bo‘lib‖ voyaga‖ etishini‖ istamagan‖ ota-ona‖ bo‘lmasa‖ kerak.‖
Shu‖maqsadda‖ko‘pchilik‖farzandlarini‖erta‖yoshdanoq‖turli‖o‘quv‖mashg‘ulotlariga‖
olib borishadi. Hozirgi‖ kunda‖ keng‖ tarqalib‖ borayotgan‖ ana‖ shunday‖ o‘quv‖
metodlaridan‖ biri‖ mental‖ arifmetikadir.‖ Tabiiy‖ savol‖ tug‘iladi,‖ xo‘sh,‖ mental‖
arifmetika‖o‘zi‖nima?‖U‖bolaning‖aqliy‖rivojlanishiga‖chindan‖ham‖yordam‖beradimi‖
yoki‖bu‖shunchaki‖oddiy‖ta’lim‖metodlaridan‖birimi?‖Bu‖kabi‖savollar‖ko‘pgina‖ota-
onalarni‖o‘ylantirishi tabiiy. 
2000‖ yil‖ avval‖ Yaponiyada‖ paydo‖ bo‘lgan‖ bu‖ fandan‖ ko‘zlangan‖ maqsad‖
hisob-kitob‖ (abakuse)‖ bo‘yicha‖ arifmetika‖ hisoblash‖ yordamida‖ butun‖ aqliy‖
salohiyatni faollashtirishdir. 
Bu usul miyaning har ikkala yarim sharini rivojlantirish maqsadida o‘ylab‖
topilgan. Bir qarashda xayolotga yaqindek tuyulishi mumkin, ammo ushbu 
ta’limning‖rivojlanishi‖fantastika‖emasligini‖isbotladi.‖Bolalarning‖aniq‖bir‖metodika‖
bilan‖ shug‘ullanishlari‖ natijasida‖ ularning‖ xotirasi‖ mustahkamlanib,‖ diqqatining‖
oshgani, ongdagi turli xil matematik hisob-kitoblarni ishlab chiqarish qobiliyatining 
tez‖sur’atlarda‖amalga‖oshirilishi,‖hatto,‖olimlarning‖ham‖hayratiga‖sabab‖bo‘ldi. 
Bu‖ o‘ziga‖ xos‖ dastur‖ bo‘lib,‖ u‖ insonning‖ intellektual‖ hamda‖ ijodiy‖ faoliyatini‖
rivojlantirishga imkon yaratadi. Bu orqali maxsus hisoblarni miyada bajarish 
osonlashadi.‖ Ushbu‖ metodda‖ ta’lim‖ olish‖ yoshi‖ 4‖ yoshdan‖ 16‖ yoshgacha‖ etib‖
belgilangan. Bugungi kunda miyaning har ikkala yarim sharini rivojlantiruvchi 
ushbu‖usul‖dunyoning‖52‖davlatida‖qo‘llaniladi. 
Ushbu‖ arifmetikani‖ o‘zlashtirish‖ orqali‖ ijodiy‖ fikrlash‖ rivojlanadi,‖ bola‖
nostandart‖ bo‘lmagan‖ vaziyatlarda‖ yagona‖ haqiqiy‖ echimni‖ topishni‖ o‘rganadi.‖
Fikrlash‖jarayonlari‖ongli‖bo‘lib,‖rivojlangan‖xotiraga‖tayanadi. 
Bolalarning ijodiy qobiliyati oldinga chiqadi (bu faqat matematik 
ma’lumotlarga‖tegishli‖bo‘lmay,‖boshqa‖sohalarda‖ham‖namoyon‖bo‘ladi). 
Ko‘pchilik‖ odamlar‖ daholar‖ aynan‖ daho‖ bo‘lib‖ tug‘iladi,‖ deb‖ hisoblaydi.‖
Amaliyot‖esa‖aksini‖ko‘rsatadi.‖Yangilik‖dasturlarida‖aqliy‖salohiyati‖yuqori‖bo‘lgan 
bolalar haqidagi xabarlar tez-tez‖ paydo‖ bo‘lmoqda.‖ Buning‖ hech‖ qanday‖
hayratlanarli‖ joyi‖ yo‘q.‖ Agar‖ miyasining‖ har‖ ikkala‖ yarimsharini‖ rivojlantirsa,‖ har‖
qanday‖ bola‖ o‘qish‖ yo‖ ijodiyotda‖ aqlbovar‖ qilmas‖ yutuqlarga‖ erishishi‖ mumkin.‖
Bunda‖ unga‖ qiyosi‖ yo‘q fan - mental arifmetika yordam beradi. Ma’lumki,‖ faqat‖ 5‖
foiz‖ odamgina‖ o‘zini‖ turli‖ sohalarda‖ ko‘rsatib,‖ hayotda‖ o‘zi‖ xohlagan‖ cho‘qqilarga‖
chiqa‖oladi.‖Qolgan‖95‖foiz‖odam‖o‘z‖oldiga‖faqat‖maqsad‖qo‘yadi,‖lekin‖hech‖qachon‖
ularga yeta olmaydi. Bunga sabab,‖ bu‖ odamlar‖ miyasining‖ chap‖ yarimshari‖ o‘ng‖
yarimshariga nisbatan tezroq rivojlanadi.
Mantiqiy‖ fikrlash‖ borasida‖ tengi‖ yo‘q‖ hisoblangan‖ bu‖ kishilar‖ tabiat‖ in’om‖
etgan ichki hissiyot va tasavvurdan foydalanmaydi. Mental arifmetika miyaning har 
ikkala yarimsharlari bir xilda rivojlanishiga imkon beradi. Mental arifmetika mayda 

---