O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta

Hujjatli  inkasso-  eksport  qiluvchining  bankka  import  qiluvchidan  tovar 
hujjatlari evaziga to‘lov qabul qilib olishni hamda to‘lov mablag‘ini eksport qiluvchi  
hisobiga  o‘tkazishni  tushuniladi.  Inkasso  bo‘yicha  hisob-kitoblar  “Inkassoga  oid 
unifikatsiya qilingan qoidalar bo‘yicha amalga oshiriladi”.   
Inkasso  bo‘yicha  hisob-kitoblar mexanizmi.  Tovarni  tushirib bo‘lgach  eksport 
qiluvchi  hujjatlarni  rasmiylashtirib,  ularni  o‘zining  bankiga  topshiradi,  bank  esa 
ularni  import  qiluvchi  bankiga  yuboradi.  Bank  import  qiluvchiga  inkasso 
topshirig‘ida ko‘rsatilgan valyuta miqdori, yoki, to‘lov kredit shartlari asosida amalga 
osirilsa,  tezkor  tratta  aksepti  bo‘yicha  hujjatlarni  topshiradi.  Import  qiluvchining 
banki  eksport  qiluvchining  bankiga  uning    korrespondent  hisob  raqamiga  to‘lov 
miqdori kelib tushgani haqida xabar beradi. Shundan keyin esport qiluvchining banki 
mijoz bilan hisob-kitob qiladi.       
Inkasso operatsiyalari oddiy, tovarga xaq to‘lanishini kafolatlaydi, chunki tovar 
import  qiluvchiga  to‘lov  amalga  oshirilganidan  keyin  o‘tadi.  Biroq,  ular 
kamchiliklardan  ham  holi  emas,  ulardan  asosiysi  –  tovar  tushirilishi,  hujjatlarni 
bankka  topshirish  va  to‘lovni  amalga  oshirish  o‘rtasida  vaqt  oralig‘i  mavjud. 
Natijada, eksport qiluvchi vadyuta taxlikalariga va bozor konyukturasining o‘zgarishi 
yoki import qiluvchining to‘lov imkoniyati joriy davrda mavjud bo‘dmaganligi  bois 
to‘lovni amalga oshirmaslik taxlikasiga duchor bo‘ladi.  Valyuta taxlikalarini bartaraf 

---

73 
 
etish  uchun  shartnomaviy  himoya  qo‘shimchalarini  ishlatish  lozim.Ammo, 
taxlikalarning boshqa turlarini bartaraf etish mumkin emas. 
Vaqt laglarini  telegrafdan   foydalanish hisobiga qisqartirish mumkin. Xalqaro 
hisob-kitobga oid ma’lumotlarni kuzatish uchun 1973- yili SVIFT xalqaro banklararo 
telekommunikatsiyalar tizimi  yaratildi. Mazkur tizim orqali bank operatsiyalarining 
quyidagi  turlari  amalga  oshiriladi:  mablag‘  o‘tkazish,  banklardagi  hisob 
raqamlarining  holati,  valyuta  bitimlarni  tasdiqlash,  inkasso,  akkreditiv,  qimmatbaho 
qog‘ozlar savdosi bo‘yicha hisob-kitob.