Тилини ривожлантириш департаменти ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY 
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY 
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021) 
300 
 
ЎЗБЕК ТИЛИДАГИ ОМОНИМЛАР БИЛАН БОҒЛИҚ ДАСТУРИЙ МУАММОЛАРНИ
БАРТАРАФ ЭТИШ УСУЛЛАРИ 
 
Рахманова Азизахон Абдугафуровна 

 
105
 
Aннотация:
Мақолада ўзбек тилидаги матнларда омонимларни фарқлашда кодлардан, 
символлардан, туркумни билдирувчи тэглардан фойдаланиш шартлари ҳамда ўзбек тилидаги 
омонимлар билан боғлиқ дастурий муаммоларни бартараф этиш усуллари мисоллар асосида 
ёритиб берилган. 
Калит сўзлар: 
теглар, компьютер лингвистикаси, кодалр, дастурий таъминот, матн 
корпуси, омонимлар. 
Annotation:
The article describes the conditions for the use of codes, symbols, tags denoting 
categories in the Uzbek texts, as well as examples of ways to solve software problems related to 
homonyms in the Uzbek language. 
Keywords: 
tags,
 
computer linguistics, codes, software, text corpus, homonyms.
Ҳар бир тилда сифатли разметкани таъминлашга тўсқинлик қилувчи омонимия (кўп 
маънолилик, турли маънолилик) мавжуд. Ҳозирги инглиз тилида туркум омонимиясини 
морфологик разметкада баратарф этиш учун қуршовдан (олдин ёки кейин келган сўздан:правие и 
левике коллокат) фойдаланилади. Бирикма сўзнинг қайси туркумга мансублигини аниқ кўрсатиб 
туради [Богданова С.Ю, 2010]. 
Ўзбек тилидаги матнларда омонимларни фарқлашда кодлардан, символлардан, туркумни 
билдирувчи тэглардан фойдаланиш талаб этилади.
Бунинг учун изоҳли луғатларда 
фойдаланиладиган рим рақамларидан тэг сифатида фойдаланиш мумкин. Фақат рим рақамларини 
қатъий тарзда белгилаб олиш керак бўлади: 
I –oт, II–феъл, III–сифат, IV–равиш. 
Ўзбек тилида от-феъл омонимлиги кўплиги даражасига кўра биринчи ўринда туради (тут I –
дарахт, тут II –ҳаракат). От-сифат омонимлиги (чанқоқ I “ташналик” – чанқоқ III “ташна”) ёки 
феъл-сифат омонимлиги (ётII –ҳаракат, ёт III – “бегона”) кейинги ўринда туради. От-равиш 
омонимлиги учрамайди. Сифат-равиш-феъл омонимлиги кам учрайди: тик II ҳаракат, тик III 
“қия”, тик IV “тўппа-тўғри”. 
ошиқ I –“ишқ соҳиби”; ошиқ I – “тана қисми”, ошиқ I – “ўйин номи”; 
ошиқ II– “шошмоқ”; ошиқ III– “ортиқ”. 
Ошиқ омонимлари иштирок этган матнларни компьютер дастури (Сoogle transleyter)да 
таржима қилиб кўрамиз: 
1.Ойқиз бу қизга узоқ тикилгач, уни ашула ва дутор