Vazirligi urganch davlat unversiteti

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM 
VAZIRLIGI URGANCH DAVLAT UNVERSITETI 
Fizika- matematika fakulteti “Fizika” ta’lim yo’nalishi 173-guruh talabasi
O’rinbayeva Zarifa Optika fanidan yozgan 
 
Mavzu: Elektr va magnit maydonida yorug’likning ikkilanib sinishi 
 
 
Bajardi: ________ O’rinbayeva Z
Qabul qildi: ________ Matyoqubov. H 
Baholash: ________ 
 
 
Urganch-2019 
 
KURS ISHI 

---

 
MUNDARIJA 
I 
KIRISH 
II 
 
ASOSIY QISM 
2.1 Yorug’likning ikkilamchi sinishi. 
2.2 
Elektr maydonida yorug’likning ikkilanib sinishi. 
2.3 
Magnit maydonida yorug’likning ikkilanib sinishi. 
III 
XULOSA 
IV 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

KIRISH 
Kristallarda yorug’lik tarqalishida bo’ladigan asosiy optikaviy hodisa bu nurning 
ikkilanib sinishi, ya’ni kristalga tushgan yorug’likning sinishi natijasida ikkiga 
ajralishidir. 
Oddiy va g’ayrioddiy bo’lgan nurlarga bo’linadi, bunday ikki nurga 
bo’linishning asosiy sababi muhitning anizatropligidir. 
Kristalga kirib ajralgan har ikkala yorug’lik nurlar o’zaro perpendikulyar 
yo’nalishlarda chiziqli qutblangandir. 
Kristallarda shunday yo’nalish mavjudki, agar ana shu yo’nalishi bo’yicha 
yorug’lik nuri tashlansa yorug’likning ikkilanib sinish hodisasi ro’y bermaydi, Bu 
yo’nalishga kristallning optik o’qi deyiladi. 
Hozirgi vaqtda fan va texnikada qutblangan yorug’lik hosil qilish uchun 
ikkilanib sindiruvchi kristallardan tayyorlangan qutblantiruvchi prizmalar 
qo’llaniladi. 
Yuqorida aytganimizdek yorug’likning ikkilanib sinish hodisasi anizatrop deb 
ataluvchi muhitlarda hosil bo’ladi.Anizatrop muhitlar izotop muhitlardan keskin 
farq qilib bu muhitlarga elektromagnit to’lqin tushgan vaqtida muhitning atomlari 
bilan to’qnashish jarayonida hosil bo’ladigan fizik qonuniyatlarning kattaligi 
molekulaning erkinlik darajalari bo’yicha turlicha bo’ladi.Izotop muhitlarda 
energiya erkinlik darajalari bo’yicha bir xil qiymatli qabul qiladi. 
Tabiyatda amorf jismlar izotop xususiyatga ega bo’ladi.Lekin bunday izotop 
xususiyatga ega bo’lgan muhitlarni tashqi elektr, magnit maydoni ta’siri natijasida 
anizatrop muhitlarga aylantirish mumkin.Amorf jismlarga elektr maydoni ta’sir 
ettirib, yorug’likning ikkilamchi sinish hodisasi 1875-yil Kerr tomonidan 
kuzatilgan.Keyinchalik bu hodisa suyuqliklarda ham kuzatilganligi ma’lum bo’ldi. 
Shu jumladan, Magnit maydonida yorug’likning ikkiga ajralib sinish hodisasi 
1905-yilda Kotton va Muton tomonidan kashf etildi. Bu hodisani mohiyati 
quyidagidan iborat. Magnitning ikki qutblari o’rtasiga izotrop suyuqlikni 
joylashtirsak, magnit maydoni ta’siri ostida izotrop jism bir o’qli kristall hossasiga 
ega bo’ladi va bu jismning optik o’qi magnit maydon yo’nalishiga parallel bo’ladi. 
Bu holda ham yorug’lik ikkiga ajralib sinadi. 

---

Endi shular bilan yaqindan tanishib chiqamiz.