To’lov balansi va unga ta’sir etuvchi omillar
To‘lov balansi nazariyasiga asosan valyuta kursi valyutaga
bo‘lgan yalpi talab va yalpi taklif kesishish nuqtasida yuzaga keladi. Valyutaga
bo‘lgan yalpi talab rezident va norezidentlar uchun minimum maqsadda, ya’ni
import tovarlarini sotib olish uchun va xorijiy aktivlarni qo‘lga kiritish uchun kerak
bo‘ladi. Muvozanatli valyuta kursi darajasini aniqlash uchun joriy va kelajakdagi
mamlakatlararo kapital oqimini to‘g‘ri bashorat qila olish kerak. Valyuta bo‘lgan
talab tovar va xizmatlar importiga teng bo‘ladi yoki unga yaqinlashadi, valyuta
3 – savol
Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi
.
579
Parij konferensiyasida qabul qilingan tizimi
asosiy qoidalar
pul birliklarining oltin tarkibini belgilash va
qat’iy ta’minlash
oltin jahon puli vazifasini bajarishi
banknotalar oltinga erkin almashtirilishi
valyutalar kursi moneta paritetining «oltin
punktlari» doirasida tebranishi
to‘lov balansi defitsiti oltin bilan qoplanishi
mumkin
rezerv valyuta – Angliya funt sterlingi
taklifi esa - eksportga. Shuning uchun eksport va import hajmi o‘zgarishini bilish,
valyuta kursi dinamikasini taxminiy bilish uchun asos bo‘ladi.
Barcha mamlakatlar zamonaviy jahon xo’jaligining ishtirokchilari bo’lib
hisoblanadi. Alohida mamla-katlarning jahon xo’jaligiga integratsiyalashganlik
darajasi turlicha bo’lib hisoblanadi. Mamlakatning hamkorlari bilan tashqi
iqtisodiy aloqala-ri, milliy iqtisodiyotlarni jahon xo’jaligiga birlashtiradi-gan
Xalqaro iqtisodiy aloqa-lardan
iborat.
Iqtisodiy
muno-
sabatlardan tashqari mamla-
katlar o’rtasida pul to’lovlari
va tushumlarini vujudga kelti-
ruvchi siyosiy, harbiy, mada-
niy
hamda
boshqa
munosabatlar ham mavjud.
Mamlakatning
ko’p
qirrali xalqaro munosabatlari
uning xalqaro operatsiyalari
balans
hisobvarag’ida o’z
aksini topadi. Ushbu balans
an`ana bo’yicha to’lov balansi
deb ataladi. To’lov balansi - bu, xalqaro operatsiyalarning balans hisob-varaqidir.
ya`ni, bu mamlakatning tovarlar, xizmatlar, kapitallar olib kirish va olib chiqish
ko’rsatkichlarini nisbati shaklidagi xalqaro xo’jalik aloqalari komplek-sining
qiymat ifodasidir. Xalqaro operatsiyalarning balans hisob-varaqi mamlakat tashqi
iqtisodiy operatsiyalarining ko’lamlari, tarkibi va xarakterini qiymat jihatidan
miqdoriy hamda sifat ifodasidir. Amaliyotda odat sifatida "to’lov balansi"
atamasidan foydalanish, barcha operatsiyalar bo’yicha valyuta oqimlarining
ko’rsatkichlarini esa to’lov va tushumlar sifatida belgilash qabul qilingan.
Matbuotda chop etilayotgan to’lov balanslari nafaqat amalga oshirilgan yoki
ma`lum bir sanaga ijro etilishi kerak bo’lgan to’lov va tushumlarni balki xalqaro
talablar hamda majburiyatlar bo’yicha ko’rsatkichlarni ham qamrab oladi.
To’lov balanslarining zamonaviy jadvallari barcha qimmatliklarni mamlakat-
lararo harakati haqida etarli ma`lumotlarga ega. Bunda majburiyatlarning joriy
davrda to’lanmaydigan va kelgusi davrga o’tkazilib yuboriladigan qismi kapital
yoki kreditlar harakatini aks ettiruvchi to’lov balansi moddalariga kiritiladi.
So’nggi paytlarda to’lov balansiga qo’shimcha sifatida mamlakatlararo qimmat-
liklar harakati to’g’risidagi ma`lumotga ega mamlakatning xalqaro aktivlar va
passivlar balansi tuziladi. Ushbu balans mamlakatning zahira toifasidagi xalqaro
moliyaviy holatini aks ettiradi va mamlakat jahon xo’jaligiga integratsiya-
lashuvining qanday bosqichida (pog’onasida) turganligini ko’rsatadi. Mazkur
balansda ushbu davrga mamlakat tomonidan taqdim etilgan va olingan kreditlar,
investitsiyalar, boshqa moliyaviy aktivlar qiymatining nisbati aks etadi. Ayrim
davlatlarda olingan resurslar hajmi xorijdagi aktivlariga nisbatan katta. Boshqa
Do'stlaringiz bilan baham: |