O„zbekiston respublikasi qurilish vazirligi samarqand davlat arxitektura-qurilish instituti

E
xx
= ∆D / K
(4.1)
 
 
E
xx 
kattaligi
normativ umumiy (absolyut) samaradorlik E
n
bilan qiyoslanishi 
lozim, agar E
xx
>E
n
bo‗lsa kiritilayotgan kapital qo‗yilmalar samarali hisoblanadi;
b) sanoat, qishloq xo‗jaligi, transport, aloqa, qurilish, savdo, kapital 
qurilishlarning kompleks dasturlari sohalari, alohida texnik-iqtisodiy muammolar 
bo‗yicha umumiy (absolyut) samaradorlik ko‗rsatkichi E
xxt
– sof mahsulot yillik 
o‗sishining(
∆
SM), ushbu o‗sishni yuzaga keltirgan kapital qo‗yilmalar(K)ga nisbati 
orqali aniqlanadi:
E
xxt
= ∆SM / K
(4.2)
 

---

~ 54 ~ 
v) xo‗jalik hisobidagi tarmoqlar, birlashmalar, tashkilotlar bo‗yicha E
xk 
– yillik 
foyda o‗sishining(
∆F
), ushbu o‗sishni yuzaga keltirgan kapital qo‗yilmalar(K)ga 
nisbati orqali aniqlanadi: 
 
E
xk
= ∆F / K
(4.3)
 
 
g) yangi quriladigan korxonalar, sexlar, boshqa alohida ob‘yekt hamda 
tadbirlar bo‗yicha E
at
– foydaning, qurilayotgan ob‘yekt smeta qiymatiga yoki 
alohida tadbir bo‗yicha kapital xarajatlar(K)ga nisbati orqali aniqlanadi: 
E
at
= F / K
(4.4)
 
 
d) tannarxning yoki hisoblangan narxlarning kaiaytirish ko‗rsatkichlari 
qo‗llaniladigan tashkilot va tarmoqlar, shuningdek zarar bilan ishlayotgan korxonalar 
bo‗yicha E
k
quyidagicha aniqlanadi: 
E
k
= (S
1
-S
2
) / K
(4.5)
 
 
Bu yerda S
1 
va S
2
-kapital qo‗yilmalar kiritishdan oldinggi va keyinggi 
mahsulot tannarxi. 
Kapital qo‗yilmalarining samaradorligini aniqlash kapital qo‗yilmarining 
yaxshi variantini tanlash imkonini beradi. Umumiy qilib aytganda, loyihalashtirish 
va rejalashtirishning moxiyati bu texnik, xo‗jalik hamda rejali qarorlarni eng yaxshi 
variantini tanlashdir. Bu yerda gap xalq xo‗jaligi tarmoqlari, ya‘ni mahsulot ishlab 
chiqarish, korxonalarni joylashtirish xududlari, quvvatlarini tanlash, yangi qurilishlar 
hamda amaldagi korxonalarni qayta ko‗rish, qurilish va kiritilayotgan quvvatlarni 
o‗zlashtirirsh muddatlarini aniqlash, ishlab chiqarishni tashkil etish usullari va 
boshqalarini rivojlantirish yunalishlari haqida ketayapti. 
Loyihaning turli variantlarini solishtirish shuni ko‗rsatadiki, qator holatlarda 
eng past tannarxli variant katta hajmli kapitalni talab qiladi, ob‘yektni yaratishga kam 
qo‗yilma qo‗yilishi hamda ishlab chiqarish quvvatlarining sarflanishi qurilish 
muddatlarini o‗zaytiradi.
Bundan joriy xarajatlarga qo‗shimcha kapital qo‗yilmalarini tejamkorlik bilan 
jalb etish zaruriyati kelib chikadi. 
Solishtirma 
samaradorlikni 
hisoblash, 
asosan 
qushimcha 
kapital 
qo‗yilmalarining iqtisodiy samaradorligini aniqlashni ko‗zda tutadi, bu quyidagi 
formula bo‗yicha hisoblanadi: