Ko'rsatkichlarning qiyosiyligiprinsipi
axborotlar nafii va m azmunli
b o ‘lishi u ch u n u h a rx il h iso b o t davrlari uchun qiyosiy b o‘lishini bildiradi.
H isobot yilida hisobotlam i taqdim etishga b o ‘lgan yondashuvlar
o ‘zgarganda o ‘tgan d avrga tcgishli axborotlar qiyoslash m aqsadida
qayta tasnif qilingan boMishi kcrak. Agar am aliy fikr-m ulohazalar
b o ‘yicha qayta ta sn if q ilish m um kin bo'lm asa, u nda ular qayta tasnif
qilinganida b o ‘lishi m um kin bo'Igan o ‘zgarishlam ing
sabablari va
xaraktcri yoritilgan b o ‘lishi kcrak.
Hisobotning betarafligiprinsipi
hisobotda keltirilgan axborot, uning
ishonchliligini ta ’m inlash uchun oldindan bichib-to‘qib q o ‘yishdan holi
b o ‘lishi kerakligini b ildiradi.
Hisobot davri daromadlari va xarajatlarining muvofiqiigi prin
sipi
m uayyan davrda shu davr darom adlarining olinishini shart
qilgan xarajatlarnigina aks ettirilishini bildiradi. A gar xarajatlar va
darom adlam ing ayrim tu rlari o ‘rtasida bcvosita b o g ‘liqlikni aniqlash
qiyin b o ‘lsa, xarajatlar b ir nccha hisobot davrlari o ‘rtasida taqsim lashning
biror-bir tizimi asosida taqsim lanadi.
Aktivlar va majburiyatiarning haqiqiy bahoianishiprinsipi
aktivlar
va m ajburiyatiarning aso siy bahoianishi ulam ing tannarxi yoki sotib
olingan qiym ati b o ‘lishini nazarda tutadi.
0 ‘zbckiston R cspublikasining «Buxgaltcriya hisobi to‘g ‘risida»gi
Q onuniga muvofiq bux g altcriy a hisobi va
hisobotini tashkil ctishni
tashkilot rahbari am alga oshiradi. Rahbar ichki hi sob va hisobot tizim ining
ishlab chiqilishini, x o ‘ja lik opcratsiyalarini nazorat qilish tartibini,
to ‘liq va aniq b u x g alteriy a hisobi yuritilishini, hisob hujjatlarining
saqlanishini, tashqi foydalanuvchilar uchun hisobotni tayyorlanishini,
soliq hisobotlarini va b o sh q a hujjatlam ing tayyorlanishini
ham da hisob-
kitoblam ing o ‘z vaqtida am alga oshirilishini ta ’m inlashi shart.
Budjct tashkilotining rahbari: tashkilotda buxgaltcriya hisobini
to ‘g ‘ri yuritilishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishga; hujjatlam i
rasm iylashtirish, hujjatlarni va m a’lumotlami hisobga olish uchun
taqdim ctish m asalalari b o ‘yicha bosh buxgaltem ing talablarini hisobga
aloqasi b o 'lg an tashkilotning barcha tarkibiy b o ‘linm alari
va xodim lari
tom onidan bajarilishini ta ’m inlashga mas’uldir.
114
Budjct tashkiloti rahbari m azkur tashkilo tda hujjatlam i im zolash
huquqiga ega b o ‘lgan shaxslam ing ikkita ro 'y x atin i tasdiqlaydi.
Birinchi ro ‘y x a tg a -ra h b a rlik vazifalarini am alga oshiruvchi shaxslar,
ik kinch isiga-buxgalteriya hisobi va m oliyaviy boshqarish vazifalarini
am alga oshiruvchi shaxslar k irad i.B u ro ‘yxatlarda k o ‘rsatilganm ansabdor
shaxslarning har qaysisiga qanday hujjatlarga im zo chekishga huquq
bcrilganligi ham aniqlab qo‘yiladi. Y uqorida k o ‘rsatilgan shaxslam ing
im zosi bo‘lmagan hujjatlar haqiqiy hisoblanm aydi.
Budjct tashkilotlarida buxgalteriya hisobi O ‘zbckiston
Respublikasi
M oliya
vazirligining
m c’yoriy
hujjatlarida
bclgilangan
yagona
uslubiyatni q o ‘llab yagona tizim bo‘yicha tashkil qilinadi. Budjet va
budjetdan tashqari m ab lag ‘lar b o ‘yicha xarajatlar sm etalarining ijrosi
buxgalteriya hisobini ikki yoqlama yozish tizim i b o ‘yicha olib boriladi.
B udjet tashkilotlarining katta-kichikligi, xarajatlar sm etalarining hajmi,
operatsiyalar soni va m a ’lum otlam i ishlash vositalaridan foydalanilishiga
qarab hisobning turli shakllari (m em orial-order, ju rn al-o rd er, bosh-jurnal
va boshqalar) q o ‘llaniladi.
B uxgalteriya hisobining
m em o ria l-o rd er shakli
Bu shakl q o ‘llanilganda ayrim boshlang‘ich hisob hujjatlari yoki
guruhlovchi va y ig ‘uvchi vedom ostlar aso sid a m cm orial-orderlar
tuziladi va har bir m em orial-ordem ing um um iy sum m asi ro‘yxatga
olish jum aliga yoziladi. M em orial-orderlam ing m a ’lumotlari bosh
kitobga yoki bosh kitobning o ‘rnini bosadigan nazorat vedom ostiga
yoziladi. Bunda debet subschyoti bo'yicha korrespondensiyalanuvchi
kreditlanuvchi
subschyotlar
hamda
kredit
subschyoti
bo‘yicha
korrespondensiyalanuvchi dcbetlanuvchi su bsch yo tlar k o ‘rsatiladi. Oy
tugagandan kcyin har bir subschyotning debeti v a krediti b o ‘yicha
yozuvlar jam i (aylanm asi) sintetik schyotlar b o ‘yicha aylanm a
vcdom ostga o ‘tkaziladi. Bu vedom ostning ja m i r o ‘yxatga
olish ju m ali
b o ‘yicha jam i sum m a bilan solishtiriladi. M em orial-orderlarga ilova
qilingan hujjatlam ing m a ’lumotlari bo‘yicha analitik hisob schyotlari
olib boriladi; oyning oxirida ular asosida aylanm a vedom ostlari tuziladi;
115
sintetik schyotlar b o ‘yicha aylanm a vedom ost bilan solishtiriladi. Sintetik
schyotlar b o ‘y ich a aylanm a vedom ost asosida balans tuziladi.
M em orial-order shaklning asosiy kam chiliklari b o‘lib analitik
hisobning
sintetik hisobdan alohidaligi, bitta summani ko‘p m arotaba
yozilishi (m em orial-orderda, ro ‘yxatga olish jum alid a, sintetik hisob va
analitik hisob registrlarida), hisobot tuzishda jo riy hisob m a’lum otlarini
yig ‘ib ehiqilishi v a guruhlashtirilishini am alga oshirish kerakligi
hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
