‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

II, I I I,...
nuqtalari aniq­
lanadi. Bu nuqtalar 
A
nuqtaning harakat vaqtidagi vaziyatlarini ifodalay­
di. Masalan: 
OA
radius 
0 1
vaziyatni egallaganda, ya’ni hozirgi holda 45° 
ga burilganda, 
A
nuqta 
OA
kesma bo‘yicha ilgarilanma harakat qilib, 
O l
kesmaga teng b o ig an masofani bosib o‘tadi va / vaziyatni oladi va hoka­
zo. Oxirida topilgan / / /
III, ...
nuqtalar lekalo yordamida ravon bir­
lashtiriladi, hosil b oigan egri chiziq Arximed spiralini ifodalaydi.
Aylana evolventasi. 
To‘g‘ri chiziq qo‘zg‘almas aylana bo‘yicha 
uzluksiz urinib harakat qilsa, ya’ni bu to‘g‘ri chiziq surilmasdan shu ay­
lana bo‘yicha yumalasa, u holda to‘g ‘ri chiziqning har bir nuqtasi ochiq 
ravon, egri chiziq hosil qiladi. Odatda, bu egri chiziq aylana yoyilmasi 
yoki 
aylana evolventasi
deb ataladi. Hayotda evolventa ham ko‘p uchray-

---

di. Masalan, 
d
diametrli harakatlanmaydigan g‘altakka 
n d
uzunlikdagi ip 
o‘ralgan bo‘lsin. Bu ipning bir uchi 
A
nuqtada mahkamlangan bo‘lib, ik­
kinchi uchi strelka yo‘nalishida tarang tortilsa, uning traektoriyasi tekis 
egri chiziq evolventani hosil qiladi (3.57- shakl).
Mashinasozlikda tishli g‘ildiraklar tishlarining profili va tish kallagini 
kesuvchi asbob-panjali freza evolventa bo‘yicha bajariladi.
Misol. 
Aylana diametri berilgan, uning evolventasi yasalsin 
(3.57-shakl).
Yechish.
Berilgan diametrga muvofiq, aylana chizib, u teng bo‘laklarga, 
masalan, teng sakkiz yoki o ‘n ikki bo‘lakka bo‘linadi. Hozirgi misolda 
aylana teng sakkizga bo‘lingan. Hosil bo‘lgan