Buxoro davlat universitetining

Gap urg‘usi
(
mantiqiy urg‘u, ma’no urg‘usi
) gap bo‘laklaridan 
birining boshqalariga nisbatan kuchliroq ohang bilan aytilishidir. U, 
odatda, individual xarakterga ega bo‘lib, so‘zlovchi o‘zicha muhim 
sanagan so‘zni mantiqiy urg‘u bilan talaffuz qiladi va bu bilan 
tinglovchining e’tiborini shu bo‘lak bilan ifodalangan ma’noga tortadi, 
yoki o‘sha bo‘lakning ma’nosini bo‘rttirib, kuchaytirib ko‘rsatadi. 
Masalan: 
Ilmda ko‘p narsani bilish – olimlik fazilati
gapida mantiqiy 
urg‘u quyidagicha tus olishi mumkin:1) 
Ilmda
(boshqa narsada emas) 
ko‘p narsani bilish – olimlik fazilati
. 2) 
Ilmda ko‘p narsani
(oz narsani 
emas) 
bilish – olimlik fazilati
. 3) 
Ilmda ko‘p narsani bilish
(bilmaslik 
emas) – 
olimlik fazilati
. 4) 
Ilmda ko‘p narsani bilish – olimlik fazilati
(boshqalarning fazilati emas). Yozuvda mantiqiy urg‘u olgan bo‘lak 
kesim oldida keladi. 
Urg‘u sifatiga ko‘ra ikki turga bo‘linadi: 
1) dinamik urg‘u 
so‘z 
bo‘g‘inlaridan birining kuchli aytilishi: o‘zbek va rus tili urg‘usi 
kiradi; 2) 
musiqiy urg‘u
so‘z bo‘g‘inlaridan birining balandroq 
aytilishidir: yapon, xitoy tillari urg‘usi shunday xususiyatga ega. 
O‘z-o‘zini nazorat qilish savol va topshiriqlari:
1. Bo‘g‘in nima? 
2. Bo‘g‘inning amaliy ahamiyati nimada? 
3. Bo‘g‘inning qanday turlari bor? 
4. Bir bo‘g‘inli, ikki bo‘g‘inli va ko‘p bo‘g‘inli so‘zlarga misollar 
keltiring. 
5. Bo‘g‘inlarning tovush tarkibini ayting (bir unlidan iborat, bir 
unli va bir undoshdan iborat, bir unli va ikki undoshdan iborat, bir unli 
va ikki undoshdan iborat). 
6
. Bo‘g‘inga ajratish va bo‘g‘in kochirishning bog‘liqligi nimada? 
7. Urg‘u nima? Urg‘uning og‘zaki nutqdagi ahamiyati nimada? 
8. Urg‘uning qanday turlari bor? 

---

59