Buxoro davlat universitetining

 
2.2.1. Undosh tovushlar tavsifi 
B tovushi
- lab-lab, sof portlovchi, jarangli undosh tovush bo‘lib, 
so‘z boshida (bahor), o‘rtasida (abadiy) va oxirida (kitob) uchraydi. 
Bu tovush so‘z oxirida kelganda jarangsizlashadi va p tovushi bilan 
almashadi: maktab – maktap, odob- odop. Bu tovush ko‘pincha ikki 
unli orasida kelganda yoki ikki fe’l birikib talaffuz qilinganda, v 
tovushi kabi aytiladi va ba’zan shunday yoziladi: kabob – kavob, 
qobirg‘a - qovurg‘a, sabil – savil, qurbaqa – qurvaqa, ko‘ra ber – 
ko‘raver kabi.
So‘z boshida kelgan b tovushi ayrim shevalarda talaffuz paytida
m tovushiga o‘tadi: murch > burch (garmdori – Xorazm shevasida). 
Tarixan b va m tovushlarining almashinuvi turkiy tillarda kuzatiladi: 
ben – men, bunga – munga va h. 
V tovushi
– lab-lab va lab-tish, sirg‘aluvchi, jarangli undosh 
tovush. So‘zning boshida (vazifa, vafo), o‘rtasida (sovun, lavlagi, 

---

48 
taqvim) va oxirida (o‘tov, birov) kela oladi. Sof o‘zbekcha so‘zlarda 
bu tovush so‘z boshida deyarli qo‘llanmaydi.
M tovushi
- lab-lab, portlovchi-sirg‘aluvchi, burun, sonor, 
jarangli undosh tovush bo‘lib, so‘zning boshida (mehr, mo‘ylov, 
mulk), o‘rtasida (omon, umr) va oxirida (tom, bodom, qadam) kela 
oladi. 
P tovushi
– lab-lab, sof portlovchi, jarangsiz undosh tovush 
bo‘lib, so‘zning boshida (pilla, po‘choq, parda), o‘rtasida (opa, qipiq, 
to‘piq) va oxirida (cho‘p, top, sop) kela oladi. Ko‘p bo‘g‘inli 
so‘zlarning oxirida bu tovush deyarli uchramaydi.
F tovushi
- lab-tish, sirg‘aluvchi, jarangsiz undosh tovush bo‘lib, 
faqat o‘zbek tiliga arab, fors va rus tillaridan o‘zlashgan so‘zlarning 
boshida (faqir, oftob, fabrika), o‘rtasida (qofiya, iffat, kofe) va oxirida 
(sarf, urf) kela oladi. Ba’zi so‘zlarda talaffuzda p tovushi bilan 
almashadi: foyda > poyda, Farida > Parida. Bunday o‘zgarishlar 
hozirgi orfografiyada aks etmaydi.