Мавзу: Математика фанининг тарихи, методи ва метадалогияси

Nasriddin Tusiyning Trigonometriya sohasidagi ishlari. 
Trigonometriyaning rivojlanishida Nasriddin Tusiyning tarixiy xizmati shundaki, u 
trigonometriyani astranomiya fanidan ajratib alohida fan sifatida asosladi. 
Buyuk olim Nasriddin boshqa fanlar qatori sferik trigonometriyaga katta ahamiyat berdi va 
uni rivojlantirishga salmoqli hissa qo`shdi. U o`zidan oldin o`tgan juda ko`p olimlarning asarlarini 
qunt bilan o`rgandi, o`zi bu sohada ilmiy tadqiqotlar olib borib, birinchi marta trigonometriyaga 
bag`ishlangan asar yozdi. 
Olimning muhim asarlaridan hisoblangan «SHaklul-qita» asarida nisbatlar nazariyasi va 
sferik trigonometriya bayon etilgan. «SHaklul-qita» risolasining nomi so`z ma`nosi jihatidan 
«kesuvchilardan tuzilgan shakl» ni bildiradi; hozirgi vaqtda bunday shakl «to`liq to`rt tomonlik» 
deb ataladi. Bu shakl to`rtta to`g`ri chiziq yoki sferaning katta aylanalari yoylaridan iboratki, 
ularning har biri qolgan uchtasi bilan uch nuqtada kesishadi. Bu shakl Nasriddin asarida muhim rol‘ 
o`ynaydi.Sferik trigonometriyaning barcha munosabatlari shu shakl vositasida chiqariladi. 
SHuni qayd qilish kerakki , Nasriddinning «SHaklul-Qita» asari trigonometriyaga 
bag`ishlangan birinchi asar hisoblanadi. Bungacha trigonometriya faqat astranomiyada yozilgan 
asarlarda bayon etilar edi , xolos. SHuning uchun ham Nasriddin Tusiy matematika tarixida 
trigonometriyani fan sifatida asoslagan birinchi matematik olim hisoblanadi. 
3-bob tekislikda doiradagi trigonometrik munosabatlarga bag`ishlangan. 
4-bob sferik to`rttomonlik nazariyasiga bag`ishlangan. 
5- va 6- boblar sferik uchburchaklar, ularning burchaklari va tomonlari orasidagi 
munosabatlarga va bunday uchburchaklarni echishga bag`ishlanadi. 
Bunda Nasriddin yoy kosinusi, tangensi, kotangensi, sekansi va kosekansi tushunchalarini 
kiritadi. 
Uchburchaklarni echish uchun sinuslar va tanganslar teoremalarini isbotlaydi va ulardan 
foydalanadi. Bunda, berilgan uchta uchburchaklari bo`yicha sferik uchburchaklarni echish holi 
birinchi marta Nasriddin tomonidan hal qilinganligini qayd qilish kerak. 
SHunday qilib, Nasriddin bu asarida o`zigacha bo`lgan trigonometriya sohasidagi ishlarga 
yakun yasadi va trigonometriyani astranomiyadan ajratib, mustaqil fan sifatida sistemali ravishda 
bayon etdi.