117
Bo‘y cho‘zaqol, tuflicham!
Endi jajji tuflicham
O‘z qo‘limdan suv ichar.
Niholcham bo‘lar daraxt,
Ulkan, g‘aroyib daraxt!
Pishib bosonojkalar
Daraxt sari yo‘l olar,
Qip-qizil sapojkalar:
— Yulib oling! — deb qolar.
Shoirning „Mechkay“ asarida ham shunday kulgili, ta’sirli mavzu yotganligini ko‘ramiz. K.
Chukovskiy ta’kidlab o‘tganidek, ba’zi bolalar bo‘ladiki, yaxshi o‘qish, ozoda bo‘lish,
yuvinibtaranib yurish o‘rniga ko‘proq ovqat yeyish niyatida yuradilar. Haddan ziyoda ko‘p
ovqat iste’mol qilish odamni kam o‘ylaydigan qilib qo‘yishini, yaxshi o‘qish, ibratomuz
ishlarni amalga oshirishda unga pand berishi mumkinligini tushunmaydigan bolalar onda-
sonda uchrab turishini boplab tanqid qiladi:
…Teshik kulcha juda soz
O‘ttiz bog‘lamin shovvoz,
Bir-bir yutay deb yechgan,
To‘rt xumcha sutni ichgan.
So‘ng urib qirq to‘rt quymoq
Singlim xo‘p ozgan, biroq
Ko‘plarni hayron etgan,
Eshikka sig‘may ketgan.
Korney Chukovskiy sevimli shoir, iste’dodli adib, shuningdek, yirik
adabiyotshunos olim bo‘libgina qolmay, bilimdon tarjimon ham edi.
Uning „Ikkidan beshgacha“ nomli mashhur tadqiqotida kichik yoshdagi
118
bolalarning xarakter xususiyatlari, nutqi va
ruhiyati xususida qiziqarli
hayotiy ma’lumotlar beriladi.
Ulkan so‘z san’atkori Korney Chukovskiy bolalar qalbini to‘lqinlantiradigan, hayajonga
soladigan kitoblar muallifi sifatida hurmatga sazovor. E’zozli muallifning umri, bosib
o‘tgan hayot yo‘li ham xuddi kitoblari singari e’zozlanadi.Hozirgi zamon rus bolalar
adabiyotining ulkan daholaridan biri Korney Ivanovich Chukovskiy yirik yozuvchi, shoir,
taniqli olim, mohir tarjimon sifatida tanilgan so‘z ustasi edi. U o‘z asarlarida bolalarga xos
ajoyib xislatlarni — rahmdillik va insoniylik, do‘stlik
va birodarlik, yovuzlikka nisbatan
shafqatsizlik, vatanparvarlik kabi fazilatlarni targ‘ib etadi. K. Chukovskiy bolalar uchun
asarlar yaratish, ijod qilishni o‘zi uchun katta baxt deb biladi.Kichkintoylar va ularning
adabiyotini umr bo‘yi ardoqlagan Korney Chukovskiy 1882 yilda Peterburg shahrida
dunyoga keldi. Tez orada Chukovskiylar oilasi Odessaga ko‘chadi.
Bu yerda ona ming
mashaqqat bilan o‘g‘lini gimnaziyaga joylaydi. Bu baxt uzoqqa cho‘zilmaydi. „Oshxona
xizmatchisining o‘g‘li“ bo‘lganligi uchun K. Chukovskiy gimnaziyadan haydaladi.Korney
oilaga ko‘maklashish, tirikchilik o‘tkazish maqsadida turli yumushlarni bajarishga majbur
bo‘ladi. Shunga qaramay, u bo‘sh vaqtlarida mustaqil o‘qishga, Pushkin, Nekrasov,
Chexov asarlarini mutolaa qilishga harakat qiladi.Chukovskiyning dastlabki „San’at
nima?“ maqolasi 1901 yilda „0^eccKHe hobocth“ gazetasida bosilib chiqqan. 1903 yilda u
gazeta muxbiri sifatida Angliyaga boradi. Londonda xizmat qila boshlaydi. Lekin bu
yerdagi faoliyati uzoq davom etmaydi. Gazeta unga maosh to‘lamay qo‘yadi. U Britaniya
muzeyiga ishga kirib, tirikchilik o‘tkazishga majbur bo‘ladi.1905 yilda K. Chukovskiy
Odessaga qaytib keladi va bu yerda „Signal“ degan jurnal chiqara boshlaydi.
Jurnal
sahifalarida chor hukumati siyosatiga qarshi materiallar bosilganligi uchun uni sud
qilishadi.Keyingi yillarda u bolalar adabiyoti to‘g‘risida ko‘plab maqolalar yozadi. 1907
yilda „Bolalar tili“ asari maydonga keladi.K. Chukovskiy dastlab M. Gorkiy hikoya qilib
bergan sujet asosida bugungi kunda o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan, badiiy baquvvat
„Timsoh“ ertagini yozdi. 1918 yilda esa „Archa“ nomli to‘plami bosilib chiqdi. O‘sha yili
„Jahon adabiyoti“ nashriyotiga ishga kirdi. 1919 yilda N. A. Nekrasov asarlarining to‘la
to‘plamini nashr ettirdi.Shu yillarda uning mashhur „Moydodir“, „Suvarakxon“ ertaklari,
„Kichik bolalar“ kitobi bosilib chiqdi.„Pashsha — xarxasha“, „Barmaley“, „Telefon“,
„Fedora o‘tkazgan alam“, „O‘g‘irlangan quyosh“, „Doktor Voyjonim“, „Filinisa kitob
o‘qir“, „Kirpilar kuladi“ asarlari Korney Chukovskiyning nomini olamga yoydi,
kitobxonlar hurmatini qozondi.Korney Chukovskiyning ertak-poemalarida
ezgulikning
yovuzlik ustidan g‘alabasi, baxt, yorqin hayot sari keskin kurash bo‘rtib turadi. Masalan,
shoirning „Moydodir“ asarida bolalarning odobli, ozoda, har doim to‘g‘ri so‘z bo‘lishi va
tozalikka rioya qilish mavzusi ilgari surilgan.Asar qahramoni qator fazilatlarga loyiq.
Lekin bir aybi bor, faqat kir-chir yuradi. Shuning uchun bir kuni unga xizmat qiluvchi
barcha narsalar ish tashlaydi, undan yuz o‘girib qochib ketishadi. Bola voqeaga
tushunmay, xafa bo‘lib turganida joniga yuz-qo‘l yuvgich — Moydodir oro kiradi.Yosh
kitobxon hamisha hayvon, jonivor va hasharotlar haqidagi
voqea-sarguzashtlarni sevib
o‘qiydi. K. Chukovskiyning „Suvarakxon“ asari ham kichkintoylarning sevimli asarlaridan
hisoblanadi. Asarda shoir hayvon, hasharot va yirtqichlarning tuzilishlari, fe’l-atvorlari,
dovyuraklik va qo‘rqoqliklari to‘g‘risida bahs yuritadi:
Do'stlaringiz bilan baham: 
