|
Model elementlari
ishlab chiqarish omillari
holati talab
holati tegishli va yordamchi tarmoqlar
raqobatdosh strategiyalar, tuzilmalar va kompaniyalar
G. Krauch, J.Ritchi [72]
1999
Model elementlari
raqobat muhiti (mikroiqtisodiy)
raqobat muhiti (makroiqtisodiy)
asosiy omillar va resurslar
qo'shimcha omillar va resurslar
maqsadni boshqarish
mahalliy determinantlar
K. Kim, R. Mellor,
L. Dvayer, D. Edvards,
Z. Liviak [78]
2004
Model elementlari:
raqobatbardoshlik manbalari
birlamchi manbalar: agentlar (siyosatchilar, xodimlar,
sayyohlik agentliklari va boshqalar),
atrof-muhit va resurslar (tarixiy,
madaniy va tabiiy)
ikkilamchi manbalar: turizm siyosati,
rejalashtirish va boshqarish.
yo'nalishlar, investitsiyalar, turistik soliqlar va narxlar
uchinchi manbalar: turistik infratuzilma,
tashrif buyuruvchilarni joylashtirish tizimi
, resurslarni jalb qilish, oshkoralik va
inson resurslari malakasi
to'rtlamchi manbalar (
avvalgilaridan kelib chiqqan holda): turistik talab,
sektor tomonidan yaratilgan bandlik, turistik xatti
-harakatlar(o'sish sur'ati,
sektorning to'lov balansi, sektorning yalpi ichki mahsulotdagi ishtiroki
mamlakat yoki mintaqa va va boshqalar) va turistik eksport
L. Dvayer, K. Kim [81]
2003 yil kimning modeli, yangi elementlar bilan to'ldirilgan va
aloqalar
Destinatsiyaning raqobatbardoshligiga ta'sir qiluvchi omillar
:
raqobatning asosi
-
destinatsiya qobiliyatlari
Meros
qilingan resurslar
yaratilgan
resurslar
Raqobat-
destinatsiya qobiliyati
:
oraliq
25
Mahalliy
sharoitlar
Qo'shimcha
resurslar
destinatsiyani boshqarish
talab
holati
maqsad
yaratilgan
resurslar
Taqdirning raqobatbardoshligi ta'sir
qiladigan omillar
Ijtimoiy-iqtisodiy
farovonlik:
iqtisodiyotning mahsuldorlik
darajasi, bandlik
darajasi, aholi jon boshiga daromad
, iqtisodiy o'sish sur'ati va boshqalar.
Aholining ijtimoiy-iqtisodiy
farovonligi:
yakuniy maqsad
G. A. Karpova, A. V. Kuchumov va E. V. Pecheritsa [11] destinatsiya imidjini
raqobatbardoshlik omili sifatida o'rganadi va
bir tomondan destinatsiya madaniyati darajasi sayyohlarning xatti-harakatlariga ta'sir
qilishini aniqlaydi, boshqa tomondan,
turistik madaniyat destinatsiya tanlovini belgilaydi.
Raqobatbardoshlik
mumkin
bo'lish
baholangan
tomonidan
samaradorlik va / yoki ishlash mezonlari (jadval. 1.3). Samaradorlikka asoslangan
baholashda
ex-ante tushunchasi qo'llaniladi, boshqacha qilib aytganda,
kompaniyalar, sektorlar
yoki mamlakatlarning ishlab chiqarish imkoniyatlari o'lchanadi. Natijalarga
asoslangan baholashda ex-post tushunchasi qo'llaniladi,
boshqacha qilib aytganda, hodisa
o'tmishda amalga oshirilgan harakatlar natijasida olingan natijalar asosida
baholanadi.
Qo'llash
uchun
turizm
ko'proq
keng tarqalgan
raqobatbardoshlikni ishlash (natija) nuqtai nazaridan baholash
, bu ko'rsatkichlarni keng ko'lamli
ko'rsatkichlar (valyuta tushumlari, daromadlar, kapital, investitsiyalar) bilan qurish
qulayligi bilan izohlanishi mumkin;
imkoniyat
foydalanish
ko'rsatkichlar
yoqilgan
xalqaro
va
ichki darajada.
Raqobatchilardan ustun bo'lish qobiliyatini samaradorlik nuqtai nazaridan
baholash odatda ishlab chiqarish sharoitlari bilan cheklanadi
va ushbu kontseptsiya doirasida qo'llaniladigan ko'rsatkichlar qatoriga,
masalan: narxlar, sifat, texnologiya, ish haqi, mahsuldorlik va
26
boshqa ishlab chiqarish sharoitlari.
Samaradorlik ko'rsatkichlari bo'yicha raqobatbardoshlikni baholashda
texnologiyaning muhim rolini ta'kidlash kerak.
Jadval. 1.3. Raqobatbardoshlikni baholash yondashuvlarining farqlari
Xususiyatlari
Asoslangan baholash
ishlash
Asoslangan baholash
samaradorlikning
asosiy sohasi
Makro daraja
Mikro daraja
Baholash vaqti
Ex-post
Ex-ante
vaqtni hisobga olish nuqtai nazaridan baholashning tabiati
Statik
yoki
qiyosiy statika
Qiyosiy statik yoki
dinamik
Ko'rsatkichlar
valyuta
daromadlar,
daromadlar, kapital, investitsiyalar
va boshqalar.
narxlar, sifat, texnologiya,
ish haqi
to'lov,
ishlash va boshqalar.
Bizning fikrimizcha, raqobatbardoshlikni boshqarishning asosi
kontseptual model bo'lishi kerak, uning doirasida
iqtisodiy maqsadlarga erishishga qaratilgan faoliyat jarayonida iqtisodiy
sub'ektlarning o'zaro ta'sirini boshqarishning samarali vositalaridan foydalanish
mumkin
,bu iqtisodiy rivojlanish jarayonida barqaror qonuniyatlarni shakllantirishga imkon
beradi
jarayonlar.
Tavsiya etilgan
kontseptual
raqobatbardoshlik modeli (rasm.1.1) taqdirlash
resurslari, resurslar,
biznes jarayonlari, mahsulot va xizmatlar,natijalar, bozor ulushi va iste'molchilarning
qoniqishini o'z ichiga olgan raqobat ob'ektlari
va raqobat mavqeini mustahkamlash uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan raqobat
vositalari uchun raqobatlashadigan sub'ektlarni aks ettiradi.
Modelning tubdan yangi elementi kooperatsiyani
umuman
destinatsiya va uning asosida ishlaydigan kompaniyalar - milliy va xorijiy
kompaniyalarning raqobatbardoshligini ta'minlash vositalariga kiritishdir.
Samarali alyanslarni shakllantirish qobiliyati tufayli kompaniyalar
qo'shimcha resurslar va samarali biznes
jarayonlaridan foydalanishlari, shuningdek, bozorni to'liq qamrab oladigan
va iste'molchilarning qoniqish darajasini oshiradigan mahsulotlarni yaratishlari
mumkin.
27
Modelda raqobatbardoshlikning eng muhim vositasi
sifatida innovatsiyalar ham ko'rib chiqiladi – resurs, jarayon va mahsulot.
Shuni ta'kidlash kerakki, hamkorlik innovatsiyalar manbai ham bo'lishi mumkin
.
Shakl: 1.1. Destinatsiya raqobatbardoshligining kontseptual modeli
Turistik manzil
Resurslar
Moddiy Nomoddiy
Biznes jarayonlari
Xarajatlarni optimallashtirish
Xarajatlar samaradorligi
Sifat
Natija
Daromad
Qo'shilgan
narxi
Turistik xizmatlar va mahsulotlarni etkazib beruvchi kompaniyalar
Mahsulotlar va xizmatlar
Narxi
Inson
Assortiment
Foyda
Bozor ulushi
Iste'molchilarning qoniqishi
Tin
haqida
vatsiyalar
Uchun
haqida
haqida
Per
va
C
oya
Turistik mahsulotlar va xizmatlar bozori –
namoyon bo'lish va baholash sohasi
raqobatbardoshlik
Milliy
kompaniyalar
Xorijiy kompaniyalar,
resurslardan foydalanish
destinatsiyalar
28
Do'stlaringiz bilan baham: |
